Στον δημόσιο διάλογο, ιδιαίτερα τα τελευταία χρόνια και έπειτα από σειρά διαδοχικών κρίσεων που έθεσαν σε δοκιμασία τις αντοχές της ελληνικής οικονομίας, διεξάγεται μία συζήτηση με πολύ ενδιαφέρον. Είναι τελικά προς όφελος της ελληνικής οικονομίας ο μεγάλος αριθμός πολύ μικρών επιχειρήσεων που δραστηριοποιούνται στη χώρα μας ή αυτές λειτουργούν αντιαναπτυξιακά;
Είναι εντυπωσιακό πως από το σύνολο των ενεργών επιχειρήσεων στην επικράτεια, το 95% αφορά τις πολύ μικρές οντότητες. Αυτή η κατηγορία επιχειρήσεων, η οποία συχνά αποκαλείται ως η ραχοκοκαλιά της ελληνικής οικονομίας, θεωρείται από μία μερίδα οικονομολόγων και κυβερνητικών αξιωματούχων, δομικό, κυρίαρχο και προβληματικό χαρακτηριστικό. Εμβληματική θέση στα επιχειρήματα αυτής της άποψης, έχει η περιβόητη έκθεση Πισσαρίδη που εκπονήθηκε το 2020 και την υιοθέτησε μεγάλο μέρος της σημερινής κυβερνητικής ηγεσίας. Τα βασικά επιχειρήματα της έκθεσης ήταν πως η κατηγορία αυτών των επιχειρήσεων φοροδιαφεύγει συστηματικά, ο έλεγχός τους κοστίζει υπερβολικά στο κράτος λόγω του πλήθους τους, είναι χαμηλή σε παραγωγικότητα και δεν αξιοποιεί τους πόρους από κοινοτικά προγράμματα με αναπτυξιακό αποτύπωμα.
Οι διαπιστώσεις αυτές οδήγησαν σε μία σειρά πολιτικών αποφάσεων και νομοθετικών αλλαγών της κυβέρνησης με στόχευση την αλλαγή του μοντέλου σε μεγαλύτερα επιχειρηματικά σχήματα και περιορισμό των μονοπρόσωπων και πολύ μικρών επιχειρήσεων. Χαρακτηριστικά νομοθετήθηκε ο τεκμαρτός τρόπος φορολόγησης για τις ατομικές επιχειρήσεις, εισήχθησαν μία σειρά ψηφιακών υποχρεώσεων όπως η διασύνδεση ταμειακών μηχανών και pos, ψηφιακή κάρτα εργασίας κ.α., τέθηκαν προϋποθέσεις για πρόσβαση σε χρηματοδοτικά εργαλεία που αποκλείουν τους πολύ μικρούς από αυτά. Είναι εντυπωσιακό, για παράδειγμα, το γεγονός ότι μόλις το 3% των πόρων από το Ταμείο Ανάκαμψης έχει απορροφηθεί από τους μικρομεσαίους, ενώ 9 στις 10 micro επιχειρήσεις μένουν εκτός των προγραμμάτων ΕΣΠΑ 2021-2027.
Και όμως παρά τα παραπάνω οι πολύ μικροί καταφέρνουν και παρουσιάζουν μία αξιοσημείωτη ανθεκτικότητα! Αυτές οι επιχειρήσεις στην Ελλάδα το 2023 αύξησαν τους απασχολούμενούς τους κατά 3,4%, την ονομαστική ακαθάριστη προστιθέμενη αξία (ΑΠΑ) κατά 20,8% και την πραγματική ΑΠΑ κατά 13,2%. Το 2024 αύξησαν εκ νέου τους απασχολούμενούς τους κατά 11,3%, την ονομαστική ΑΠΑ κατά 18,2% και την πραγματική ΑΠΑ κατά 14%. Οι προβλέψεις της Κομισιόν για το 2025 είναι ιδιαίτερα αισιόδοξες, ενώ και τα στοιχεία ΓΕΜΗ επιβεβαιώνουν ότι το κάρο της ανάπτυξης μέσω της αύξησης των επιχειρήσεων στη χώρα τραβάνε οι micro οντότητες!
Σε σειρά ερευνών και ιδιαίτερα το τελευταίο διάστημα, τα ποιοτικά χαρακτηριστικά της μικροεπιχειρηματικότητας βελτιώνονται θεαματικά. Πιο ανθεκτική στις αλλεπάλληλες κρίσεις, μεγαλύτερη ταχύτητα στο χρόνο λήψης αποφάσεων σε ένα διαρκώς μεταβαλλόμενο οικονομικό περιβάλλον, προσαρμοστικότητα και ανεπτυγμένο ένστικτο επιβίωσης είναι κάποιες από τις αρετές των μικρών.
Βέβαια τα προβλήματα είναι μεγάλα και οι προκλήσεις μεγαλύτερες. Αδυναμία πρόσβασης σε χρηματοδοτικά εργαλεία και έλλειψη ρευστότητας, απουσία μέτρων στήριξης και αυξημένες λειτουργικές δαπάνες, νέα φορολογικά και ασφαλιστικά βάρη με αποκλεισμό από δυνατότητες βιώσιμου διακανονισμού μέσω ενός μακροπρόθεσμου πλάνου δόσεων είναι κάποια από τα μεγάλα ζητούμενα των μικρών.
Είναι η ώρα να κατανοήσουμε πως το νέο παραγωγικό μοντέλο μπορεί να στηριχθεί στη μικροεπιχειρηματικότητα χωρίς φοβικά σύνδρομα και αγκυλώσεις του παρελθόντος. Απαραίτητες έννοιες στο νέο κοινωνικό συμβόλαιο η εμπιστοσύνη και η ειλικρίνεια.
*Ο Λάζαρος Πίτκας είναι Υπεύθυνος Συμβουλευτικής Υποστήριξης Επιχειρήσεων του Επαγγελματικού Επιμελητηρίου Θεσσαλονίκης
