Εν μέσω παγκόσμιων κραδασμών και απέναντι σε μία απρόβλεπτη και συναλλακτική Αμερική που αποστασιοποιείται, απομονώνεται και απειλεί, η εκλογική επικράτηση του πρώην κεντρικού τραπεζίτη Μαρκ Κάρνεϊ έναντι του εκφραστή του δεξιού λαϊκισμού Πιερ Πουαλιέβρ έρχεται να σηματοδοτήσει μία ψήφο εμπιστοσύνης στη φιλελεύθερη Δύση και τους πολιτικούς-εμπορικούς δεσμούς, καθώς και τις αρχές και τις αξίες, που την ενώνουν.
Ενώ ο Τραμπ σπέρνει θύελλες, ο Καναδάς ρίχνει άγκυρες και έρχεται να επιβεβαιώσει και να εμβαθύνει περαιτέρω τη συνεργασία του και την ιδεολογική ευθυγράμμιση με την αντίπερα όχθη του Ατλαντικού.
Είναι η τοξική πρεμιέρα της δεύτερης θητείας Τραμπ, με την επιθετική γραμμή για τους εμπορικούς δασμούς και την αμφισβήτηση της ίδιας της εθνικής κυριαρχίας του Καναδά, που έφερε την ολική ανατροπή των πολιτικών συσχετισμών στον βόρειο γείτονα των Ηνωμένων Πολιτειών. Η μακρά δημοσκοπική υπεροχή των Συντηρητικών -άνω των 20 μονάδων- εξαϋλώθηκε σχεδόν εν μία νυκτί και οι κυβερνώντες Φιλελεύθεροι της μετά Τριντό εποχής «νεκραναστήθηκαν» σε μία ανατροπή που δεν έχει προηγούμενο στα πολιτικά χρονικά του Καναδά.
Καθοριστικός για την θεαματική ανάκαμψη των Φιλελεύθερων ήταν ο «παράγοντας Τραμπ» και οι διαρκείς απειλές του Αμερικανού προέδρου, ο οποίος μέχρι και ανήμερα των εκλογών παρενέβη μέσω αναρτήσεων για να πει στους ψηφοφόρους πως είναι το... πεπρωμένο να καταστεί ο Καναδάς η 51η πολιτεία των Ηνωμένων Πολιτειών και τότε όλα θα είναι καλύτερα. Ο Τραμπ δεν έχει διστάσει να απειλήσει με προσάρτηση του Καναδά ακόμη και διά του οικονομικού εξαναγκασμού.
Οι Καναδοί απάντησαν στον Ντόναλντ Τραμπ εκλέγοντας τον Μαρκ Κάρνεϊ, επικεφαλής της Τράπεζας του Καναδά κατά τη διάρκεια της παγκόσμιας χρηματοπιστωτικής κρίσης και της Τράπεζας της Αγγλίας κατά την περίοδο του Brexit. Εμπιστεύτηκαν τον τεχνοκράτη-αντίδοτο στον Τραμπ να ηγηθεί της χώρας, επιλέγοντας μία καναδική εκδοχή του Μάριο Ντράγκι από μία καναδική εκδοχή του τραμπισμού που ενσαρκώνει ο Πιερ Πουαλιέβρ, όσο και αν επιχείρησε εσχάτως, και ανεπιτυχώς, ο τελευταίος να τραβήξει διαχωριστικές γραμμές από τον Αμερικανό πρόεδρο.
Ο επικεφαλής των Συντηρητικών από το 2022, που πορεύτηκε με τη ρητορική Τραμπ και το μότο «Πρώτα ο Καναδάς», σαφώς καταδίκασε τα περί προσάρτησης, όμως πλήρωσε τη σύνδεσή του και τις «ευλογίες» που είχε λάβει από την πλευρά Τραμπ. Πρόκειται για την πρώτη ήττα, και μάλιστα θεαματική, που προκαλείται άμεσα από την ευθυγράμμιση πολιτικού ηγέτη με τον Τραμπ και τη στήριξη που ο Αμερικανός πρόεδρος του έχει προσφέρει δημόσια. Δεν εξελέγη καν βουλευτής ο Πιερ Πουαλιέβρ και είναι πλέον επισφαλές το μέλλον του στην ηγεσία του κόμματος που βρίσκεται στην αντιπολίτευση από το 2015.
Έχοντας διαδεχθεί τον αντιδημοφιλή Τζάστιν Τριντό στην πρωθυπουργία και την ηγεσία των Φιλελεύθερων μόλις τον Μάρτιο, ο τεχνοκράτης Κάρνεϊ εξελέγη στην πρώτη εκλογική του κάθοδο έχοντας διεξάγει μία επιθετική εκστρατεία κατά του Τραμπ και προβάλλοντας τη διαδρομή του ως εγγύηση σταθερότητας στους αβέβαιους τραμπικούς καιρούς. Η μακρά διακυβέρνηση των Φιλελεύθερων συνεχίζεται, αν και δεν διαφαίνεται πως αποσπά την πλειοψηφία, γεγονός που θα περιορίσει σε κάποιον βαθμό τις κινήσεις του καθώς θα χρειαστεί να βρει εταίρους στα μικρότερα κόμματα που υπέστησαν σοβαρές απώλειες σε μία μάχη που επισκιάστηκε πλήρως από τις απειλές Τραμπ.
«Είμαι πιο χρήσιμος στις κρίσεις. Δεν είμαι τόσο καλός σε καιρό ειρήνης», έλεγε τον Μάρτιο ο Κάρνεϊ διαδεχόμενος στην πρωθυπουργία και την ηγεσία των Φιλελεύθερων τον αντιδημοφιλή Τζάστιν Τριντό. «Αυτή είναι η ώρα για εμπειρία, όχι για πειράματα» τόνιζε στην τελευταία προεκλογική του συγκέντρωση. «Έχουμε ξεπεράσει το σοκ της αμερικανικής προδοσίας, αλλά δεν πρέπει ποτέ να ξεχάσουμε το μάθημα. Όπως προειδοποιώ εδώ και μήνες, η Αμερική θέλει τη γη μας, τους πόρους μας, το νερό μας, τη χώρα μας. Αυτές δεν είναι κενές απειλές. Ο πρόεδρος Τραμπ προσπαθεί να μας λυγίσει για να μας κατέχει η Αμερική. Αυτό δεν θα συμβεί ποτέ», δήλωσε κατόπιν της χθεσινής εκλογικής του νίκης.
Η σχέση που ένωνε τον Καναδά με τις Ηνωμένες Πολιτείες «έχει τελειώσει», έχει διακηρύξει ο Κάρνεϊ, δίνοντας έμφαση στους στενότερους δεσμούς με το Ηνωμένο Βασίλειο και την Ευρωπαϊκή Ένωση -μία νέα συμμαχία στα πεδία της οικονομίας και της αμυντικής συνεργασίας με την Ευρώπη. Από τις ΗΠΑ απαιτεί σεβασμό για τη χώρα του και διαμηνύει πως οι όποιες συνομιλίες επί εμπορικών δασμών ή ζητημάτων ασφαλείας με τις Ηνωμένες Πολιτείες του Τραμπ θα γίνουν «υπό τους όρους» της Οτάβα. Στο εσωτερικό, οι κύριες προκλήσεις για τη νέα κυβέρνηση θα είναι να αντιμετωπίσει την αύξηση του κόστους ζωής, της κρίσης στέγασης και της αύξησης της μετανάστευσης.
Οι Ευρωπαίοι ηγέτες ανταποκρίθηκαν με ενθουσιασμό στη νίκη του Μαρκ Κάρνεϊ, θεωρώντας την ως επιβεβαίωση των κοινών δημοκρατικών αξιών και ανάχωμα ενάντια στους κινδύνους του αμερικανικού προστατευτισμού και απομονωτισμού. Η πρόεδρος της Ευρωπαϊκής Επιτροπής, Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν, συνεχάρη τον Κάρνεϊ, τονίζοντας τον ισχυρό δεσμό που διαρκώς ενισχύεται μεταξύ Καναδά και Ευρώπης και εκφράζοντας την προθυμία να συνεργαστούν για την υπεράσπιση της πολυμέρειας, του ελεύθερου εμπορίου και των δημοκρατικών κανόνων.
Η θερμή αντίδραση της ΕΕ αντανακλά τόσο την ανακούφιση όσο και τους στρατηγικούς υπολογισμούς. Με τις ΗΠΑ να υποχωρούν από τον παραδοσιακό ηγετικό τους ρόλο και να φλερτάρουν με τον οικονομικό εθνικισμό, η Ευρώπη αναζητά αξιόπιστους εταίρους για να στηρίξει τη φιλελεύθερη διεθνή τάξη. Ο Καναδάς, υπό την ηγεσία του Μαρκ Κάρνεϊ, είναι έτοιμος να καλύψει μέρος αυτού του κενού, ενσαρκώνοντας έναν ομοϊδεάτη σύμμαχο προσηλωμένο στην πολυμέρεια και τους κανόνες της διεθνούς τάξης.
Το εμπόριο παραμένει το θεμέλιο της συνεργασίας ΕΕ-Καναδά με ακρογωνιαίο λίθο την Περιεκτική Οικονομική και Εμπορική Συμφωνία (CETA), η οποία έχει αυξήσει τις διμερείς συναλλαγές κατά 65% από το 2017. Οι Φιλελεύθεροι του Κάρνεϊ στοχεύουν στην επέκταση αυτής της εταιρικής σχέσης, τοποθετώντας τον Καναδά ως στρατηγικό σύμμαχο για την Ευρώπη εν μέσω του αμερικανικού προστατευτισμού. Όσον αφορά την ενέργεια, ο Κάρνεϊ υιοθετεί μια ρεαλιστική προσέγγιση για το κλίμα, διατηρώντας τα ανώτατα όρια εκπομπών και εξισορροπώντας παράλληλα τις οικονομικές πιέσεις. Και οι δύο πλευρές δίνουν προτεραιότητα στις επενδύσεις πράσινης τεχνολογίας, με τη δέσμευση του Καναδά για περιβαλλοντικά πρότυπα να ευθυγραμμίζεται με τους στόχους βιωσιμότητας της ΕΕ. Αυτή η συνέργεια προωθεί τη συνεργασία στον τομέα της απαλλαγής από τον άνθρακα και της ενεργειακής ασφάλειας, ενισχύοντας τον ρόλο του Καναδά στην πράσινη μετάβαση της Ευρώπης.
Η εκλογική έκβαση έχει επίσης ιδιαίτερη βαρύτητα για το πεδίο της αμυντικής συνεργασίας. Βασική προτεραιότητα για τους Φιλελεύθερους υπό τον Κάρνεϊ είναι να ικανοποιήσουν τον στόχο του 2% των αμυντικών δαπανών του ΝΑΤΟ και η κίνηση αυτή δεν αντανακλά μόνο την ευθυγράμμιση με τις απαιτήσεις για την κατανομή των βαρών, αλλά σηματοδοτεί και μία ευρύτερη συναντίληψη ότι οι φιλελεύθερες δημοκρατίες πρέπει να είναι προετοιμασμένες να υπερασπιστούν τον εαυτό τους σε μια εποχή ανανεωμένου ανταγωνισμού μεγάλων δυνάμεων -και πουθενά αυτό δεν είναι πιο πιεστικό απ’ ότι στην Ουκρανία-, όπως επισημαίνεται σε άρθρο που συνυπογράφουν οι Κατερίνα Σβιντέρσκα και Λεάντρ Μπενουά στην επιθεώρηση The Conversation.
Ο Καναδάς αποτελεί ήδη έναν εκ των πλέον αξιόπιστων υποστηρικτών της Ουκρανίας και της ευρωπαϊκής ασφάλειας. Καθώς οι υβριδικές απειλές -επιθέσεις στον κυβερνοχώρο, παραπληροφόρηση, ξένες παρεμβάσεις σε δημοκρατικές διαδικασίες ιδίως από τη Ρωσία και την Κίνα- πολλαπλασιάζονται, η στενότερη αμυντική συνεργασία μεταξύ του Καναδά και της Ευρώπης καθίσταται ακόμη πιο ζωτικής σημασίας και εκεί αναμένεται να στραφεί η κυβέρνηση Κάρνεϊ, ενισχύοντας τη δυτική συμμαχία σε μια εποχή που η δέσμευση των ΗΠΑ είναι όλο και πιο αβέβαιη. Καθώς τόσο ο Καναδάς όσο και η ΕΕ αναζητούν αξιόπιστους συμμάχους σε ένα αβέβαιο γεωπολιτικό περιβάλλον, αυτή η ανανεωμένη δυτική συμμαχία θα μπορούσε να εδραιωθεί γύρω από την Οτάβα και τις Βρυξέλλες, με άξονα κοινές δημοκρατικές αξίες και ρεαλιστική ηγεσία, αναφέρουν οι Λεάντρ Μπενουά, υποψήφιος διδάκτωρ Πολιτικών Επιστημών στο Πανεπιστήμιο της Οξφόρδης και Κατερίνα Σβιντέρσκα, υποψήφια διδάκτωρ Σλαβικών Σπουδών στο Πανεπιστήμιο του Κέιμπριτζ.
