Όλο και περισσότεροι επαγγελματίες ψαράδες καλούνται να μετατρέψουν τις βάρκες τους από εργαλεία βιοπορισμού σε μέσα παροχής εμπειριών. Πρόκειται για μια πράξη επιβίωσης ή μια τολμηρή καινοτομία; Και, το σημαντικότερο, είναι πρόκληση ή αναγκαιότητα;
Τι είναι ο αλιευτικός τουρισμός;
Ο αλιευτικός τουρισμός προσφέρει στους επισκέπτες την ευκαιρία να ζήσουν την καθημερινότητα ενός αλιέα: να σαλπάρουν με το καΐκι, να δουν από κοντά τα δίχτυα, να ακούσουν ιστορίες για τον καιρό, τα ψάρια και τη θάλασσα. Είναι μια μορφή βιωματικού, θεματικού τουρισμού που προσελκύει ταξιδιώτες σε αναζήτηση αυθεντικών εμπειριών και όχι απλώς θέας και χαλάρωσης.
Αντίθετα, η παραδοσιακή αλιεία είναι σκληρή, εξαρτώμενη από τη φύση και ολοένα πιο αβέβαιη. Το εισόδημα μειώνεται, τα αποθέματα φθίνουν και οι κανονισμοί γίνονται αυστηρότεροι. Από την άλλη, ο αλιευτικός τουρισμός μπορεί να προσφέρει ένα νέο οικονομικό στήριγμα, διατηρώντας τον αλιέα ενεργό αλλά και περισσότερο δημιουργικό.
Ένα δίχτυ γεμάτο ευκαιρίες
Σε μια εποχή που το επάγγελμα του αλιέα απειλείται με εξαφάνιση, ο τουρισμός μπορεί να εξασφαλίσει οικονομική βιωσιμότητα -ειδικά στους θερινούς μήνες προσφέροντας στους ψαράδες ένα επιπλέον εισόδημα.
Όταν ο τουρίστας αλιεύει εμπειρίες, συνήθως αγοράζει και τοπικά προϊόντα, διαμένει σε παραθαλάσσιους ξενώνες και τρώει σε μικρές ταβέρνες ενισχύοντας τη τοπική οικονομία.
Η αλιεία δεν είναι μόνο επάγγελμα -είναι ιστορία, λαϊκή σοφία, γλώσσα, γαστρονομία, προβολή και προστασία πολιτιστικής κληρονομιάς. Οι συμμετέχοντες μαθαίνουν για το θαλάσσιο οικοσύστημα συμβάλλοντας στην περιβαλλοντική συνείδηση και την οικολογική ευαισθητοποίηση για την ανάγκη προστασίας του.
Ασφαλώς αποτελεί μια μορφή εναλλακτικού τουρισμού με χαμηλό περιβαλλοντικό αποτύπωμα σε μια εποχή που το πρόβλημα του μαζικού τουρισμού γιγαντώνεται, η αυθεντικότητα σίγουρα γίνεται ζητούμενο.
Τα "βράχια" της εφαρμογής
Θα ήταν ουτοπία να πιστέψουμε ότι όλα είναι ρόδινα όσον αφορά την εφαρμογή του. Η γραφειοκρατία αποτελεί τη σημαντικότερη τροχοπέδη της χώρας. Οι αλιείς συχνά στην προσπάθεια τους για έκδοση άδειας και έναρξη νέας επαγγελματικής δραστηριότητας έρχονται αντιμέτωποι με πολύπλοκα γραφειοκρατικά και θεσμικά εμπόδια.
Σε κάθε νέο εγχείρημα απαιτείται εκπαίδευση και κατάρτιση στον τουρισμό, σε δεξιότητες επικοινωνίας και σε οτιδήποτε μπορεί να δώσει μια προστιθέμενη αξία στον επαγγελματία.
Εάν δεν οργανωθεί σωστά, ελλοχεύει πάντα ο περιβαλλοντικός κίνδυνος καθώς ο αλιευτικός τουρισμός ενδέχεται να οδηγήσει σε επιπλέον πίεση στα ιχθυοαποθέματα ή να ενθαρρύνει πρακτικές μη συμβατές με τη βιωσιμότητα, ιδιαίτερα εάν υπάρχει υπερβολική προσέλκυση τουριστών.
Πρόκληση ή αναγκαιότητα;
Στο δίλημμα αυτό, η απάντηση δεν είναι απόλυτη. Από τη μία πλευρά, ο αλιευτικός τουρισμός είναι μια πρόκληση: απαιτεί αλλαγή νοοτροπίας, θεσμική υποστήριξη, καινοτόμες ιδέες, εκπαίδευση, συνεργασίες και επενδύσεις. Χρειάζεται αλλαγή νοοτροπίας, μετατροπή του παραδοσιακού ρόλου του αλιέα σε οικοδεσπότη και οδηγό εμπειριών. Υπάρχουν πολλοί φορείς που πρέπει να συνεργαστούν (τοπική αυτοδιοίκηση, λιμενικές αρχές, τουριστικά γραφεία, συνεταιρισμοί), ενώ δεν είναι πάντοτε ξεκάθαρη η σχέση κόστους – οφέλους.
Από την άλλη πλευρά, αποτελεί ταυτόχρονα και αναγκαιότητα, ιδιαίτερα σε περιόδους κρίσης. Οι κοινότητες που βασίζονται σε μονοκαλλιέργειες, όπως η αλιεία, αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα επιβίωσης. Ο αλιευτικός τουρισμός μπορεί να αποτελέσει ένα ισχυρό εργαλείο διαφοροποίησης της τοπικής οικονομίας και μετάβασης προς ένα πιο βιώσιμο μοντέλο ανάπτυξης.
Ο αλιευτικός τουρισμός αν και παρουσιάζει προκλήσεις, τα οφέλη του είναι σημαντικά και πολυδιάστατα. Δεν αποτελεί πανάκεια, αλλά υπό τις σωστές προϋποθέσεις και με στρατηγική προσέγγιση, μπορεί να συμβάλει ουσιαστικά στην αναζωογόνηση των παράκτιων κοινοτήτων και στην ανάδειξη της Ελλάδας ως πρότυπο βιώσιμης τουριστικής ανάπτυξης.
Η απάντηση στο ερώτημα «πρόκληση ή αναγκαιότητα;» ίσως τελικά να είναι: και τα δύο. Είναι μια πρόκληση που αξίζει να την αντιμετωπίσουμε, γιατί εξελίσσεται σε αναγκαιότητα για το μέλλον των θαλάσσιων κοινοτήτων.
*Η Μαίρη Ορτουλίδου είναι Βιολόγος.
