Ο πρώην πρύτανης του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης καταθέτει την αποφασιστικότητα της Κυβέρνησης να επενδύσει «μεθοδικά, με έμφαση στην ποιότητα, στην αυτονομία και στην εξωστρέφεια του δημόσιου πανεπιστημίου». Τονίζει ότι στόχος είναι η βελτίωση των ποιοτικών δεικτών έρευνας και διδασκαλίας, να ενισχυθεί η καινοτομία και να ισχυροποιηθεί η διεθνής παρουσία των ελληνικών πανεπιστημίων.
Σχετικά με τη λειτουργία των μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων, σημειώνει ότι η εγκατάστασή τους γίνεται μεθοδικά, με στόχο να ενισχυθεί η συνολική θέση της Ελλάδας στον διεθνή ακαδημαϊκό χάρτη. Παράλληλα δίνει έμφαση στην ανακοπή του φαινομένου της φυγής νέων στο εξωτερικό και στην προσέλκυση φοιτητών και επενδύσεων από το εξωτερικό. «Δε φέρνουμε, λοιπόν, τυχαία ιδρύματα στην Ελλάδα. Ενισχύουμε την εξωστρέφεια και τις επιλογές των φοιτητών μας, χωρίς να κάνουμε καμία έκπτωση στην ποιότητα» τονίζει χαρακτηριστικά.
Όσον αφορά στο φαινόμενο των αιώνιων φοιτητών κάνει λόγο για «παθογένεια δεκαετιών, που δεν μπορούμε πλέον αγνοούμε» και αποκαλύπτει ότι στα μητρώα των ελληνικών πανεπιστημίων είναι εγγεγραμμένοι περίπου 335.000 λιμνάζοντες φοιτητές που αντιστοιχούν σχεδόν το ήμισυ του συνολικού φοιτητικού πληθυσμού.
Συνέντευξη στον Χρήστο Τσαλικίδη
-Ποιος είναι ο άμεσος στόχος σας για την Παιδεία στην Ελλάδα; Και σας ρωτώ σε επίπεδο σχεδιασμού.
Ο άμεσος στόχος μας για την Ανώτατη Εκπαίδευση στην Ελλάδα, για την οποία έχω την αρμοδιότητα, είναι διπλός: Αφενός, η ισχυροποίηση του δημόσιου πανεπιστημίου και, αφετέρου, η προσεκτική και οργανωμένη εγκατάσταση των ΝΠΠΕ — των μη κρατικών, μη κερδοσκοπικών πανεπιστημίων.
Η εγκατάσταση και λειτουργία των Νομικών Προσώπων Πανεπιστημιακής Εκπαίδευσης (ΝΠΠΕ) εντάσσεται σε έναν ευρύτερο στρατηγικό σχεδιασμό για την αναβάθμιση της ανώτατης εκπαίδευσης στη χώρα μας. Στόχος μας είναι να δημιουργήσουμε ένα πιο πλούσιο, ποιοτικό και ανταγωνιστικό ακαδημαϊκό περιβάλλον, προσφέροντας περισσότερες επιλογές στους φοιτητές και ενισχύοντας παράλληλα τη συνολική ακαδημαϊκή δυναμική της Ελλάδας.
Τα ΝΠΠΕ θα λειτουργούν με αυστηρούς όρους ποιότητας, διαφάνειας και ακαδημαϊκής λογοδοσίας, υπό την εποπτεία του κράτους και με σεβασμό στον δημόσιο χαρακτήρα της παιδείας. Θέλουμε τα ΝΠΠΕ να αποτελέσουν μοχλό καινοτομίας και να λειτουργήσουν συμπληρωματικά προς τα δημόσια πανεπιστήμια, προσφέροντας νέα προγράμματα, νέες ερευνητικές συνεργασίες και ευκαιρίες διεθνοποίησης.
Η εγκατάστασή τους γίνεται μεθοδικά, με στόχο να ενισχύσουμε τη συνολική θέση της Ελλάδας στον διεθνή ακαδημαϊκό χάρτη, να ανακόψουμε το φαινόμενο της φυγής νέων στο εξωτερικό και να προσελκύσουμε φοιτητές και επενδύσεις από το εξωτερικό. Η ανώτατη εκπαίδευση είναι στρατηγικό κεφάλαιο για το μέλλον της χώρας και εμείς επενδύουμε σε αυτό με σχέδιο, ευθύνη και όραμα.
-Η αντιπολίτευση καταγγέλλει ότι τα ξένα πανεπιστήμια που έχουν εκδηλώσει ενδιαφέρον για να έρθουν στην Ελλάδα, δεν είναι από τα καλύτερα με βάση παγκόσμιες κατατάξεις. Τι απαντάτε;
Η κριτική της αντιπολίτευσης δεν ανταποκρίνεται στην πραγματικότητα. Ο Νόμος 5094/2024 για το πλαίσιο λειτουργίας των ΝΠΠΕ έχει θέσει ξεκάθαρους κανόνες: Κανένα παράρτημα ξένου πανεπιστημίου δεν μπορεί να λειτουργήσει στην Ελλάδα χωρίς να περάσει από αυστηρή αξιολόγηση από την Εθνική Αρχή Ανώτατης Εκπαίδευσης (ΕΘΑΑΕ). Μιλάμε για μια αρχή που λειτουργεί με διεθνή πρότυπα διασφάλισης ποιότητας. Άρα, δεν αρκεί απλά να εκδηλώσει ένα ίδρυμα ενδιαφέρον. Πρέπει να πληροί αυστηρά ακαδημαϊκά κριτήρια, να έχει ισχυρό πρόγραμμα σπουδών, υψηλού επιπέδου καθηγητές και επαρκείς υποδομές. Και κάτι ακόμη: Τα προγράμματα σπουδών που θα προσφέρουν εδώ, θα πρέπει να είναι ισότιμα με αυτά που προσφέρουν στη χώρα προέλευσής τους.
Δε φέρνουμε, λοιπόν, τυχαία ιδρύματα στην Ελλάδα. Ενισχύουμε την εξωστρέφεια και τις επιλογές των φοιτητών μας, χωρίς να κάνουμε καμία έκπτωση στην ποιότητα. Αντί να μας εγκαλούν, θα έπρεπε να δουν ότι επιτέλους δίνουμε στα νέα παιδιά τη δυνατότητα να σπουδάζουν σε αξιόλογα ιδρύματα και μέσα στην πατρίδα τους, με έλεγχο, με διαφάνεια και με προδιαγραφές που διασφαλίζει η ΕΘΑΑΕ.
-Είναι πολλές οι φωνές για ενίσχυση του Δημόσιου Πανεπιστημίου. Τι σκοπεύετε να κάνετε ώστε τα δημόσια πανεπιστήμια να ενισχυθούν, να ισχυροποιηθούν και να ανέβουν στις παγκόσμιες κατατάξεις;
Η ενίσχυση του δημόσιου πανεπιστημίου είναι στον πυρήνα της πολιτικής μας για την ανώτατη εκπαίδευση. Δίνουμε μεγάλη βαρύτητα στη διεθνοποίηση. Ενισχύουμε τη δυνατότητα των πανεπιστημίων να συνάπτουν συμφωνίες με κορυφαία ιδρύματα του εξωτερικού για την από κοινού παροχή πτυχίων και μεταπτυχιακών προγραμμάτων, ώστε τα ελληνικά πτυχία να αποκτήσουν μεγαλύτερη διεθνή απήχηση. Προωθούμε ενεργά την προσέλκυση διεθνών φοιτητών, μέσα από ξενόγλωσσα προγράμματα και δράσεις προβολής. Παράλληλα, στηρίζουμε την καινοτομία και την επιχειρηματικότητα, ενισχύοντας την ίδρυση startups από φοιτητές και ερευνητές μέσα στα πανεπιστήμια.
Ένα σημαντικό, επίσης, παράδειγμα είναι ο θεσμός των «Πανεπιστημίων Αριστείας», με προϋπολογισμό 195 εκατομμύρια ευρώ — ένα ποσό που έχει ήδη κατανεμηθεί στα πανεπιστήμια μέσω του Ταμείου Ανάκαμψης και Ανθεκτικότητας. Μέσω αυτού του προγράμματος, τα πανεπιστήμια προσκλήθηκαν να υποβάλουν ανταγωνιστικές προτάσεις που στοχεύουν στην αναβάθμιση των ερευνητικών τους υποδομών, στην παροχή κινήτρων και στην υποστήριξη ερευνητικών ομάδων υψηλής αριστείας. Παράλληλα, ενισχύουμε τη συνεργασία πανεπιστημίων με τον ιδιωτικό τομέα, ώστε η γνώση και η καινοτομία να μεταφέρονται αποτελεσματικά στην πραγματική οικονομία.
Δεν επαναπαυόμαστε. Θα συνεχίσουμε να επενδύουμε μεθοδικά, με έμφαση στην ποιότητα, στην αυτονομία και στην εξωστρέφεια του δημόσιου πανεπιστημίου.
-Πολλοί λένε ότι η ζήτηση για σπουδές στο εξωτερικό είναι υψηλή στην Ελλάδα, διότι οι θέσεις στα δημόσια Πανεπιστήμια δεν αρκούν για να καλύψουν τη ζήτηση, καθώς μετά την καθιέρωση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής οι φοιτητές μειώθηκαν αρκετά. Έτσι όσοι επιθυμούν να σπουδάσουν και δεν καταφέρνουν να εισαχθούν σε Πανεπιστήμιο στην Ελλάδα έχουν, ως μία από τις επιλογές τους, τα ΑΕΙ του εξωτερικού. Ποια είναι η άποψή σας;
Με την καθιέρωση της Ελάχιστης Βάσης Εισαγωγής κάναμε μια πολύ συνειδητή επιλογή: να ενισχύσουμε την ποιότητα στην ανώτατη εκπαίδευση. Θέλουμε αποφοίτους που σπουδάζουν με απαιτήσεις, και αποφοιτούν έτοιμοι να σταθούν με αξιώσεις στην αγορά εργασίας, όχι φοιτητές χωρίς ακαδημαϊκή βάση.
Πράγματι, κάποιοι που δεν πέτυχαν την εισαγωγή τους σε δημόσιο πανεπιστήμιο, επιλέγουν να σπουδάσουν σε ιδρύματα του εξωτερικού. Και εμείς λέμε: γιατί να αναγκάζονται να φύγουν στο εξωτερικό; Γιατί να μη δώσουμε στην Ελλάδα περισσότερες ποιοτικές επιλογές, πάντα με κανόνες, πάντα με διασφάλιση ποιότητας;
Αυτήν ακριβώς την ανάγκη καλύπτει η δυνατότητα λειτουργίας αξιόπιστων, αναγνωρισμένων παραρτημάτων ξένων πανεπιστημίων στη χώρα μας — ώστε οι νέοι μας να μπορούν να σπουδάζουν εδώ, να μένουν κοντά στις οικογένειές τους, και η χώρα να μη χάνει πολύτιμο ανθρώπινο δυναμικό και οικονομικούς πόρους.
-Πολλοί μιλούν για ένα εμπόριο μεταπτυχιακών, τα οποία ουσιαστικά έχουν χάσει τον αξιοκρατικό τους χαρακτήρα και μετρούνται πλέον με όρους χρηματικούς και όχι αξιακούς. Σας ανησυχεί το γεγονός πως αυξάνεται υπερβολικά ο αριθμός όσων έχουν μεταπτυχιακά πια; Υπάρχει κάποιος κίνδυνος από αυτή την εκτόξευση;
Είναι γεγονός ότι τις τελευταίες δεκαετίες έχει παρατηρηθεί μια σημαντική αύξηση τόσο στον αριθμό των μεταπτυχιακών προγραμμάτων όσο και των αποφοίτων τους. Η γνώση είναι και πρέπει να παραμένει προσβάσιμη, όμως οφείλουμε να διαφυλάξουμε την ποιότητα και την αξιοπιστία των τίτλων σπουδών.
Το Υπουργείο Παιδείας μέσω της ΕΘΑΑΕ, παρακολουθεί στενά το τοπίο και ήδη προχωρά σε αυστηρότερους ελέγχους, τόσο για τη διαδικασία ίδρυσης μεταπτυχιακών προγραμμάτων όσο και για το περιεχόμενό τους. Δεν πρέπει το μεταπτυχιακό να εκφυλίζεται σε έναν τίτλο επί πληρωμή, αλλά να παραμένει ένα ουσιαστικό ακαδημαϊκό και επιστημονικό επίτευγμα.
Θέλουμε τα ελληνικά πανεπιστήμια να προσφέρουν μεταπτυχιακές σπουδές υψηλής στάθμης, που θα είναι αναγνωρίσιμες και ανταγωνιστικές διεθνώς, προς όφελος και των ίδιων των αποφοίτων αλλά και της εθνικής οικονομίας.
-Τι θα κάνετε με τους αιώνιους φοιτητές; Από τις πρώτες εξαγγελίες της Κυβέρνησης ήταν η λύση αυτού του φαινομένου…
Η Κυβέρνηση είναι απολύτως συνεπής στις δεσμεύσεις της. Το φαινόμενο των αιώνιων φοιτητών αποτελεί μια παθογένεια δεκαετιών, που δεν μπορούμε πλέον να αγνοούμε. Ο Νόμος 4957/2022 παρέχει τον σαφή οδικό χάρτη για τη διαχείριση του ζητήματος και θα εφαρμοστεί. Είναι γεγονός ότι σήμερα στα μητρώα των πανεπιστημίων μας είναι εγγεγραμμένοι περίπου 335.000 λιμνάζοντες φοιτητές - δηλαδή σχεδόν το ήμισυ του συνολικού φοιτητικού πληθυσμού.
Φτάσαμε στο σημείο να έχουμε φοιτητές εγγεγραμμένους ακόμη και στο 30ό και 40ό έτος σπουδών, ενώ σε ορισμένα τμήματα οι λιμνάζοντες ξεπερνούν το 70% των εγγεγραμμένων. Αυτό δεν είναι απλώς μια ελληνική ιδιαιτερότητα - είναι μία παγκόσμια αρνητική πρωτοτυπία, η οποία δυστυχώς έχει σοβαρό κόστος τόσο στην εικόνα όσο και στη διεθνή αξιολόγηση των πανεπιστημίων μας.
Για πρώτη φορά, ζητήσαμε από τα Ιδρύματα να καταγράψουν με ακρίβεια πόσοι από αυτούς τους φοιτητές διατηρούν ενεργή σχέση με το πανεπιστήμιο, πόσα μαθήματα τους απομένουν, πότε εξετάστηκαν τελευταία φορά. Στη βάση αυτών των στοιχείων, το ζήτημα θα συζητηθεί αναλυτικά στην προσεχή Σύνοδο των Πρυτάνεων.
Θέλω να ξεκαθαρίσω κάτι: δεν πρόκειται για μία τυφλή, καθολική εφαρμογή του κανόνα ν+2. Ο Νόμος προβλέπει εξαιρέσεις για φοιτητές που αντιμετωπίζουν σοβαρά προβλήματα υγείας, για εργαζόμενους φοιτητές, για φοιτητές με αναπηρίες, για αθλητές. Υπάρχει η δυνατότητα μερικής φοίτησης, ακόμη και προσωρινής διακοπής σπουδών.
Ο στόχος μας είναι ένας: να σταματήσει το φαινόμενο της ακινησίας που στοιχίζει ακριβά στα πανεπιστήμια, αλλά και να διασφαλιστεί ότι κανένας φοιτητής που καταβάλλει πραγματική προσπάθεια, αντιμετωπίζοντας αντικειμενικές δυσκολίες, δεν θα αδικηθεί. Προχωρούμε με μέτρο, σοβαρότητα και σεβασμό στους φοιτητές και στα δημόσια πανεπιστήμια της χώρας.
-Έχει κλείσει οριστικά το θέμα της Πανεπιστημιακής Αστυνομίας;
Ο σχεδιασμός για την πανεπιστημιακή αστυνομία κινήθηκε στη βάση μίας υπαρκτής τότε ανάγκης αναβάθμισης του ακαδημαϊκού περιβάλλοντος και προστασίας της πανεπιστημιακής κοινότητας από φαινόμενα βίας, ανομίας και νοσηρές καταστάσεις που είχαν θέσει τα πανεπιστήμιά μας σε ένα ιδιότυπο καθεστώς ομηρίας για πάρα πολλά χρόνια. Η κατάσταση σήμερα είναι πάρα πολύ διαφορετική χωρίς αυτό να συνεπάγεται οποιονδήποτε εφησυχασμό. Καταλυτική υπήρξε η εφαρμογή του νόμου 4623/2019 σύμφωνα με την παράγραφο 3, του άρθρου 64 του οποίου «εντός των χώρων των Α.Ε.Ι. οι δημόσιες αρχές ασκούν όλες τις κατά νόμο αρμοδιότητές τους, συμπεριλαμβανομένης της επέμβασης λόγω τέλεσης αξιόποινων πράξεων». Είναι γεγονός και θεωρώ πως έχει εμπεδωθεί πλήρως και στην ελληνική κοινωνία ότι η μάχη της βιβλιοθήκης με τη βαριοπούλα κερδήθηκε. Κάθε απόπειρα παραβατικής δράσης αντιμετωπίζεται εν τη γενέσει της, με τη διαρκή συνεργασία των πανεπιστημίων με τις δημόσιες αρχές. Οι πρυτάνεις δε διστάζουν πια να ζητούν την παρέμβαση των αρχών όποτε κρίνεται αναγκαίο, οι καταλήψεις δεν αποτελούν πια κανονικότητα, δεν υπάρχουν πια άβατα στο δημόσιο πανεπιστήμιο.
