Οι αναθεωρήσεις που βάζουν τέλος σε στρεβλώσεις δεκαετιών και ανοίγουν τον δρόμο για μια νέα Ελλάδα
Η Ελλάδα βρίσκεται πλέον σε ένα σταυροδρόμι πολιτικής και θεσμικής ωριμότητας. Η κυβέρνηση του πρωθυπουργού Κυριάκου Μητσοτάκη, αναγνωρίζοντας τις προκλήσεις του 21ου αιώνα και το μεταρρυθμιστικό έλλειμμα του παρελθόντος, καλείται να προχωρήσει με αποφασιστικότητα σε τέσσερις κρίσιμες συνταγματικές αναθεωρήσεις που μπορούν να διαμορφώσουν ένα πιο αποτελεσματικό, αξιοκρατικό και σύγχρονο κράτος. Η τροποποίηση των άρθρων 103, 16, 86 και 24 του Συντάγματος, μαζί με τη συνολική αναμόρφωση του πλαισίου αξιολόγησης στο Δημόσιο, συνιστούν ένα συνεκτικό σχέδιο μεταρρυθμίσεων με ξεκάθαρο στόχο: να αποδεσμεύσουν τη χώρα από τις αγκυλώσεις και τις χρόνιες παθογένειες του παρελθόντος που για δεκαετίες εμπόδισαν την πρόοδο και να εξασφαλίσουν ένα βιώσιμο, ανταγωνιστικό μέλλον για τις επόμενες γενιές.
Η κατάργηση της μονιμότητας στο Δημόσιο δεν αποτελεί απλώς μια θεσμική παρέμβαση, είναι αξιακή. Όσοι ζούμε τη μονιμότητα, γνωρίζουμε ότι εξελίχθηκε διαχρονικά σε μηχανισμό ακαμψίας και αναπαραγωγής μετριότητας. Γι’ αυτό η άρση της είναι μια πράξη δικαιοσύνης, λογοδοσίας και εξυγίανσης. Δεν νοείται να υπάρχει κράτος δικαίου και αποτελεσματική διοίκηση όταν ένας δημόσιος υπάλληλος, παρά την επίμονη και τεκμηριωμένη ανεπάρκειά του, παραμένει στο σύστημα χωρίς συνέπειες. Η προτεινόμενη αναθεώρηση δεν αποτελεί απειλή για την επαγγελματική ασφάλεια των ικανών υπαλλήλων, αλλά στοχεύει να ενισχύσει την αξιοκρατία. Για πρώτη φορά, ο δημόσιος τομέας καλείται να λειτουργήσει με κανόνες αποδοτικότητας και λογοδοσίας, όπως συμβαίνει σε όλα τα σύγχρονα ευρωπαϊκά κράτη. Δίνοντας θεσμικό κύρος στην αξιολόγηση και συνδέοντάς την με την έννοια της λογοδοσίας, διασφαλίζεται ένα Δημόσιο που δεν είναι καταφύγιο για τους ανενεργούς, αλλά εργαλείο για την εξυπηρέτηση του πολίτη και την πρόοδο της χώρας.
Η αναθεώρηση του άρθρου 16 ανοίγει τον δρόμο για τη δημιουργία μη κρατικών πανεπιστημίων στην Ελλάδα, (θα λειτουργούν υπό αυστηρό κρατικό έλεγχο, σε ένα καθεστώς διαφάνειας και ποιοτικής πιστοποίησης), αποκαθιστώντας μια βαθιά θεσμική στρέβλωση που έχει κρατήσει τη χώρα μας πίσω σε σχέση με την υπόλοιπη Ευρώπη. Είναι καιρός να δοθεί η δυνατότητα σε Έλληνες φοιτητές να σπουδάσουν σε ποιοτικά ιδρύματα στη χώρα τους και όχι να αναγκάζονται να μεταναστεύουν για ένα καλύτερο μέλλον, στερώντας από τη χώρα μας πολύτιμους πόρους, φοιτητές και επιστήμονες. Ο ανταγωνισμός θα λειτουργήσει θετικά και για τα δημόσια ΑΕΙ, αναβαθμίζοντας συνολικά το επίπεδο της ανώτατης εκπαίδευσης και δημιουργώντας ένα νέο τοπίο επιστημονικής και τεχνολογικής καινοτομίας που θα κρατήσει τους νέους στην Ελλάδα. Έτσι, η Παιδεία γίνεται πεδίο εθνικής ανάπτυξης και εξωστρέφειας.
Η αναθεώρηση του άρθρου 86 αναφορικά με την ποινική ευθύνη των υπουργών είναι μια αναγκαία θεσμική διόρθωση, ώστε να αποκατασταθεί η κλονισμένη εμπιστοσύνη των πολιτών απέναντι στο πολιτικό σύστημα. Το καθεστώς προνομίων και ατιμωρησίας και η παραγραφή αδικημάτων σε σύντομο χρονικό διάστημα μετά τη λήξη της υπουργικής θητείας υπονόμευαν διαχρονικά τη θεσμική και ηθική νομιμοποίηση του πολιτικού προσωπικού. Η αλλαγή του πλαισίου θα δημιουργήσει έναν νέο κανόνα και στην πράξη: κανείς δεν είναι υπεράνω του νόμου. Έτσι, ενισχύεται η διαφάνεια και το κράτος δικαίου, ενώ περιορίζονται οι παθογένειες που απαξίωσαν την πολιτική στα μάτια των πολιτών. Πρόκειται για μια τομή ηθική, πολιτική, αλλά και βαθιά θεσμική.
Η περιβαλλοντική και χωροταξική προστασία δεν μπορεί να βασίζεται σε ασαφείς διατάξεις και αποσπασματικές πολιτικές. Η τροποποίηση του άρθρου 24 επιχειρεί να θέσει στέρεες βάσεις για την ισορροπία ανάμεσα στην προστασία του φυσικού πλούτου και την ανάγκη για βιώσιμη ανάπτυξη. Στόχος είναι η καθιέρωση ενός λειτουργικού πλαισίου με σαφείς όρους για τις επενδύσεις, τις χρήσεις γης, την προστασία των δασών και τη μετάβαση σε ένα μοντέλο ανάπτυξης που σέβεται το περιβάλλον και εξασφαλίζει ποιότητα ζωής στις τοπικές κοινωνίες.
Οι προτεινόμενες αναθεωρήσεις δεν είναι αποσπασματικές. Είναι μια στρατηγική επιλογή που αποτυπώνει τη βούληση να αλλάξει η Ελλάδα με όρους θεσμικής σοβαρότητας, κοινωνικής ευθύνης και πολιτικής υπευθυνότητας. Αποτελούν μέρη ενός ενιαίου σχεδίου που φιλοδοξεί να εξυγιάνει τη δημόσια διοίκηση, να αναβαθμίσει την Παιδεία, να θωρακίσει τη διαφάνεια στη διακυβέρνηση και να εξασφαλίσει την περιβαλλοντική βιωσιμότητα. Η πολιτική βούληση υπάρχει, η κοινωνική αποδοχή είναι δεδομένη και η ανάγκη για ρήξεις πιο επιτακτική από ποτέ. Η Ελλάδα δεν έχει την πολυτέλεια να καθυστερεί. Οι τομές αυτές αφορούν άμεσα τις επόμενες γενιές, γιατί χτίζουν ένα κράτος πιο δίκαιο, πιο σύγχρονο, πιο κοντά στον πολίτη και τις ανάγκες του. Το διακύβευμα δεν συνίσταται μόνο στην αναθεώρηση κάποιων άρθρων. Είναι η επιλογή ανάμεσα σε ένα κράτος καθηλωμένο στο παρελθόν ή ένα κράτος που επιλέγει να σταθεί στο ύψος των προκλήσεων του μέλλοντος. Και μπροστά σε αυτό το ιστορικό ραντεβού δεν βρίσκεται μόνο ο Πρωθυπουργός. Αντιμέτωπα με την Ιστορία στέκονται και τα κόμματα της αντιπολίτευσης, που καλούνται να τοποθετηθούν με τόλμη και θεσμική υπευθυνότητα απέναντι σε ζητήματα που δεν αποτιμώνται με όρους πολιτικού κόστους, αλλά διαμορφώνουν το θεσμικό, κοινωνικό και αξιακό περιβάλλον μέσα στο οποίο θα ζήσουν και θα δημιουργήσουν οι επόμενες γενιές. Γιατί, τελικά, η Ιστορία κρίνει όλους.
*H Στέλλα Αντωνακοπούλου είναι Δημοσιογράφος, Διδάκτωρ Τμήματος Δημοσιογραφίας & ΜΜΕ Α.Π.Θ.
