Όπως αναφέρει το Politico, μια τέτοια κίνηση από τον πρόεδρο των ΗΠΑ θα μπορούσε να διακυβεύσει τις έρευνες για εγκλήματα πολέμου, να υπονομεύσει το κράτος δικαίου και να δημιουργήσει ένα επικίνδυνο προηγούμενο για άλλες αναθεωρητικές δυνάμεις.
Σημειώνεται ότι, τον Απρίλιο, η κυβέρνηση Τραμπ έφερε στο προσκήνιο την ιδέα να αναγνωρίσει ότι η Κριμαία είναι νομικά ρωσική ως μέρος μιας συμφωνίας που θα τερματίζει τον πόλεμο στην Ουκρανία.
«Δημιουργείται ένα πολύ επικίνδυνο προηγούμενο ακόμα κι αν κάτι τέτοιο απλώς συμπεριληφθεί στην ατζέντα των ειρηνευτικών διαπραγματεύσεων», προειδοποίησε η Ιρίνα Μάρτσουκ, αναπληρώτρια καθηγήτρια διεθνούς ποινικού δικαίου στο Πανεπιστήμιο της Κοπεγχάγης. «Δεν θα έπρεπε καν να τεθεί στο τραπέζι», ανέφερε.
Κι αυτό γιατί θέτει σε κίνδυνο μια αρχή που διέπει τις διεθνείς σχέσεις από το τέλος του Β' Παγκοσμίου Πολέμου - ότι τα σύνορα δεν μπορούν να αλλάξουν με τη βία.
Συγκεκριμένα, αποδεχόμενος το «δίκαιο του ισχυρού» δεν θα έστελνε ένα μήνυμα μόνο προς τη Ρωσία, αλλά και προς την Κίνα που απειλεί να καταλάβει την Ταϊβάν, όπως και προς τις χώρες που ο Τραμπ έχει σκεφθεί ότι θα μπορούσαν να προσαρτήσουν οι ΗΠΑ: Γροιλανδία, Καναδά και Παναμά.
«Διαμορφώνει τον τρόπο που αντιλαμβανόμαστε τους κανόνες», λέει η Λάουρι Μάλκσοου, καθηγήτρια διεθνούς δικαίου στο Πανεπιστήμιο του Τάρτου στην Εσθονία.
«Σε τι θα δημιουργήσει προηγούμενο; Θα γίνει δυσκολότερο να επικριθεί μια μεσαίου μεγέθους δύναμη αν επιχειρήσει κάτι παρόμοιο στη δική της αυλή, καθώς θα μπορεί να το επικαλεστεί και να πει: Δείτε τι συνέβη εκεί - γιατί δεν μπορώ να κάνω το ίδιο;», εξηγεί.
Η νομική προσπάθεια του Κρεμλίνου
Η Ρωσία προσπαθεί να νομιμοποιήσει την προσάρτησή της και αντιδρά οποιαδήποτε νέα εξέλιξη. Όταν το Διεθνές Ποινικό Δικαστήριο χαρακτήρισε τις ενέργειες της Ρωσίας στην Κριμαία ως κατοχή, η Μόσχα αποχώρησε από το σώμα το 2016.
Επίσης, επιμένει ότι η επίσημη αναγνώριση της Κριμαίας – την οποία έχει μετατρέψει από το 2014 σε σημαντική στρατιωτική βάση – αποτελεί απαραίτητη προϋπόθεση για τον τερματισμό του πολέμου κατά της Ουκρανίας.
Κατά τις αποτυχημένες ειρηνευτικές συνομιλίες που είχε με το Κίεβο μετά την πλήρους κλίμακας εισβολή της το 2022, η Ρωσία απαίτησε από την Ουκρανία να αναγνωρίσει την Κριμαία ως τμήμα της Ρωσικής Ομοσπονδίας.
Την ίδια ώρα, η Ουκρανία παλεύει να αντιμετωπίσει τη ρωσική επιθετικότητα στα διεθνή δικαστήρια από το 2014 και έχει καταφέρει να σε αρκετές περιπτώσεις να αποφανθούν ότι η Κριμαία – καθώς και τμήματα της ανατολικής και νότιας Ουκρανίας – είναι προσωρινά και παρανόμως κατεχόμενες περιοχές.
Το Ευρωπαϊκό Δικαστήριο Ανθρωπίνων Δικαιωμάτων (ΕΔΑΔ) απεφάνθη το 2021 ότι η Ρωσία είναι υπόλογη για την καταπάτηση ανθρωπίνων δικαιωμάτων στην Κριμαία - και συγκεκριμένα για βασανιστήρια, παράνομες κρατήσεις και εξαφανίσεις ανθρώπων.
Η απόφαση δημιούργησε ένα σημαντικό προηγούμενο, καθώς αναγνωρίζει ότι η Μόσχα ουσιαστικά κατέλαβε τη χερσόνησο και ότι την απέσπασε διά της βίας από την Ουκρανία στις 27 Φεβρουαρίου 2014, και όχι μέσω του νομικά έωλου δημοψηφίσματος τον Μάρτιο του ίδιου έτους, όπως ισχυρίζεται η Ρωσία.
Μάλιστα, στην ίδια νομική συλλογιστική – ότι δηλαδή η Ρωσία έχει καταλάβει παρανόμως ουκρανικά εδάφη – στηρίζονται και άλλες ουσιαστικής σημασίας διώξεις, όπως για τις αναγκαστικές απελάσεις Ουκρανών πολιτών. Τυχόν αναγνώριση ότι η Ρωσία κατέχει νομίμως την Κριμαία θα υπονόμευε αυτές τις υποθέσεις.
«Εάν η Ρωσία έχει δικαιοδοσία σε αυτά τα εδάφη, το δικαστήριο δεν θα προχωρήσει στη διερεύνηση αυτών των παραβάσεων», επισημαίνει η Ντάρια Σβιριντόβα, δικηγόρος που έχει την έδρα της στο Κίεβο αλλά κατάγεται από την Κριμαία και έχει εμπλακεί εκτενώς σε νομικές υποθέσεις που αφορούν τη χερσόνησο.
Πρακτικά αυτό σημαίνει ότι πολιτικές όπως ο εξαναγκασμός Ουκρανών πολιτών να αποκτήσουν ρωσικό διαβατήριο ή η απέλαση Ουκρανών πολιτών σε φυλακές χιλιάδες χιλιόμετρα μακριά, στη Ρωσία, δεν θα ήταν πλέον νομικά αμφισβητούμενες, εξηγεί η Σβιριντόβα.
Η Ρωσία θα θεωρείται ότι έχει κυριαρχικά δικαιώματα, τα οποία της παρέχουν την εξουσία να προβεί σε συνταγματικές αλλαγές και να επιβάλλει ιθαγένεια – εφόσον αυτές οι ενέργειες γίνεται με σεβασμό στα ανθρώπινα δικαιώματα, προσθέτει ο Μάριο Πασουάλε Αμορόσο, βοηθός δικηγόρος στην Επιτροπή Διεθνούς Δικαίου των Ηνωμένων Εθνών.
Στόχος των νομικών πρωτοβουλιών της Ουκρανίας δεν είναι μόνο να λογοδοτήσει η Ρωσία, αλλά και να αποκαλύψουν την προπαγάνδα του Κρεμλίνου, όπως τον ισχυρισμό ότι η Κριμαία εντάχθηκε στη Ρωσία στο πλαίσιο του δικαιώματός της στην αυτοδιάθεση, ή ότι η Ρωσία απλώς προστατεύει τους ρωσόφωνους.
Κατά τη διάρκεια ακροάσεων στο ΕΔΑΔ πριν από το 2022, η Ρωσία βασίστηκε επανειλημμένως σε αυτά τα αφηγήματα, σημειώνει η Μαρχαρίτα Σοκορένγκο, εκπρόσωπος της Ουκρανίας στο ΕΔΑΔ.
«Η δίκη μας αφορά την εξακρίβωση των πραγματικών γεγονότων. Δεν είναι μόνο μια μάχη για δικαιοσύνη, αλλά μάχη για την αλήθεια», επισημαίνει.
Υπενθυμίζεται ότι, η Ρωσία κατέλαβε αρχικά την Κριμαία το 1783 επί εποχής της Μεγάλης Αικατερίνης και παρέμεινε στην κατοχή της έως το 1956 οπότε και δωρήθηκε στην Ουκρανία από τον ηγέτη της Σοβιετικής Ένωσης Νικίτα Χρουστσόφ, απόφαση που ο Ρώσος πρόεδρος Βλαντίμιρ Πούτιν έχει καταγγείλει.
Η Κριμαία, μαζί με την υπόλοιπη Ουκρανία, ψήφισε υπέρ της ανεξαρτησία της σε δημοψήφισμα του 1991 και απέκτησε το καθεστώς της αυτόνομης δημοκρατίας μέχρι που καταλήφθηκε από τη Ρωσία το 2014, μετά τις διαδηλώσεις στην Ουκρανία που οδήγησαν στην ανατροπή της φιλορωσικής κυβέρνησης του Κιέβου.
Εάν η Ρωσία εξασφαλίσει νομική αναγνώριση της κυριαρχίας της στην Κριμαία, και δη αναδρομικά από το 2014, «αυτό θα σημαίνει ότι όλες οι επίσημες πράξεις που έλαβαν χώρα στην Κριμαία θα αφορούν τη Ρωσία και όχι πλέον την Ουκρανία», επισημαίνει ο Γιαν Βάουτερς, καθηγητής διεθνούς δικαίου στο Καθολικό Πανεπιστήμιο της Λέουβεν, στο Βέλγιο. «Θα μπορούσε να νομιμοποιήσει πράξεις της ρωσικής κυβέρνησης εκεί», εξηγεί.
