Εξ ου και θα πιέσει περισσότερο για τα F-35 ενώ θα αντιδράσει πιο έντονα το Ισραήλ. Και τι σημαίνουν επί του πρακτέου τα βήματα προώθησης του Θαλάσσιου Χωροταξικού Σχεδιασμού της Άγκυρας, δεδομένου ότι δεν συνιστούν δράση επί του πεδίου. Ο Καθηγητής Άγγελος Συρίγος μιλά στο Liberal εν μέσω της δραματικής κλιμάκωσης στη Μέση Ανατολή.
Ο Αμερικανός πρόεδρος, Ντόναλντ Τραμπ, δείχνει να προσχωρεί στην άποψη της πιο άμεσης εμπλοκής των Ηνωμένων Πολιτειών, εντούτοις υπάρχει μεγάλη απόσταση από την ρητορική έως την πράξη, επισημαίνει ο καθηγητής Διεθνούς Δικαίου και Εξωτερικής Πολιτικής και βουλευτής της Νέας Δημοκρατίας στην Α’ Αθηνών, εκτιμώντας ότι σε αυτή τη φάση η Αμερική θα ενισχύσει πρωτίστως την αεράμυνα του Ισραήλ.
Η Ευρώπη την ίδια στιγμή στέκεται αμήχανη συνολικά έναντι μίας αμερικανικής κυβέρνησης που δεν εκπέμπει σταθερότητα, και η μεγαλύτερη ανησυχία της είναι ενδεχόμενη ενεργός στρατιωτική εμπλοκή των Ηνωμένων Πολιτειών στη σύγκρουση.
Ως προς το ενδεχόμενο αποσταθεροποίησης του ιρανικού θεοκρατικού καθεστώτος σε βαθμό κατάρρευσης, ο κ. Συρίγος δεν διαβλέπει άμεσα προοπτική προς αυτή την κατεύθυνση, επισημαίνοντας ότι ο κανόνας είναι ότι όταν ένα καθεστώς δέχεται εξωτερική επίθεση, συνήθως ο κόσμος συσπειρώνεται γύρω από την ηγεσία του.
Συνέντευξη στην Ευαγγελία Μπίφη
Κύριε Συρίγο, η Τουρκία είχε ανέκαθεν μία επαμφοτερίζουσα σχέση με το Ιράν, που την χαρακτήριζε ο περιφερειακός ανταγωνισμός αφενός και η στενή συνεργασία, κυρίως στον οικονομικό και ενεργειακό τομέα, αφετέρου. Ποιες ευκαιρίες και ποιες προκλήσεις προβάλλουν για την Άγκυρα από τη σύγκρουση Ισραήλ-Ιράν;
Το πρώτο και αυτονόητο είναι ότι πρόκειται για την γειτονιά της. Το Ιράν είναι ένα κράτος με το οποίο γειτνιάζει. Αυτό σημαίνει ότι την ενδιαφέρουν άμεσα οι εξελίξεις ακόμη και για καθημερινούς λόγους, όπως η ύπαρξη κύματος προσφύγων προς την Τουρκία.
Από την άλλη πλευρά, ο Ερντογάν πάντοτε βλέπει τις καταστάσεις ως ευκαιρίες. Στην προκειμένη, προσπαθεί να εκμεταλλευτεί το κενό που αφήνει το Ιράν στην περιοχή. Το έκανε ήδη στη Συρία. Δεν είναι, ωστόσο, εύκολο διότι το Ιράν είναι σιιτικό κράτος, ενώ η Τουρκία είναι σουνιτική. Συνεπώς, αυτό δεν ευνοεί τον Ερντογάν.
Από εκεί και πέρα, η Τουρκία βλέπει τον τρόπο που επιτίθεται το Ισραήλ στο Ιράν και αντιλαμβάνεται ότι η ίδια δεν έχει αεράμυνα. Αυτή τη στιγμή όλο το «παιχνίδι» παίζεται γύρω από την ισραηλινή αεροπορία και τους ιρανικούς βαλλιστικούς πυραύλους που πλήττουν πόλεις, θέσεις, εγκαταστάσεις. Η σύγκρουση μαίνεται στον αέρα. Και το συμπέρασμα είναι ότι η Τουρκία θα προσπαθήσει να χτίσει αεράμυνα.
Και εκεί υπεισέρχεται και το ζήτημα των μαχητικών F-35. Μετά από τις τελευταίες εξελίξεις και τη χρησιμότητα των F35, η Τουρκία θα επιμείνει περισσότερο να λάβει τα συγκεκριμένα μαχητικά πέμπτης γενιάς από τις Ηνωμένες Πολιτείες, αλλά θεωρώ πως πλέον το Ισραήλ θα σταθεί εντελώς απέναντι.
Είναι αυτό είναι το διπλωματικό μπρα-ντε-φερ που θα δούμε στη συνέχεια -και με αντίκτυπο στις ισορροπίες των ελληνοτουρκικών; Με την Τουρκία να πιέζει για τα F-35 και το Ισραήλ να βάζει φρένο, και να μένει να διαφανεί η στάση Τραμπ;
Ακριβώς.
Ποιον άλλο πιθανό αντίκτυπο διακρίνετε που να εκτείνεται και στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων πέραν των όσων διαπιστώνει η Τουρκία για την αεράμυνά της;
Είναι πρόωρες ανάλογες εκτιμήσεις. Είναι νωρίς γιατί δεν γνωρίζουμε πώς θα εξελιχθεί η όλη κατάσταση.
Ποια θα ήταν η «ιδανική» κατάληξη της σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν για την Τουρκία;
Να αποδυναμωθούν τόσο το Ιράν όσο και το Ισραήλ - να μην είναι σε θέση ούτε το Ιράν ούτε το Ισραήλ να απειλούν τους τουρκικούς σχεδιασμούς. Αυτό θα ήταν το ιδανικό για τους Τούρκους, γιατί και αυτή τη στιγμή σε κάθε κίνηση της τουρκικής πλευράς στη Συρία βρίσκει απέναντί της τους Ισραηλινούς, οι οποίοι και βομβαρδίζουν θέσεις και οπλικά συστήματα που προσπαθεί να εγκαταστήσει η Τουρκία.
Αμιγώς στο πεδίο των ελληνοτουρκικών σχέσεων, η Τουρκία κάνει βήματα για να προωθήσει τον δικό της Θαλάσσιο Χωροταξικό Σχεδιασμό, καταφανώς ενάντια στο Διεθνές Δίκαιο. Πού οδηγούμαστε σε αυτό το κεφάλαιο αντιπαράθεσης;
Στο βαθμό που η Τουρκία μένει στη δημιουργία χαρτών χωρίς δράση επί του πεδίου, δεν με ανησυχεί. Ο χάρτης είναι διπλωματική αντίδραση. Περιλαμβάνει βεβαίως πεδία βολής, τα οποία είναι παλιό πρόβλημα. Το πρόβλημα με τα πεδία βολής ξεκίνησε από το 1975. Δεν προβλέπει άλλες δράσεις στην ευρύτερη περιοχή, ούτε θαλάσσια πάρκα, ούτε τίποτα. Υπ' αυτή την έννοια, σε εμένα προσωπικά δεν δημιουργεί άμεσο κίνδυνο, στο βαθμό, επαναλαμβάνω, που μένουμε σε αυτό το επίπεδο.
Και ως προς επόμενα βήματα περί κατάθεσης στα Ηνωμένα Έθνη του σχεδίου;
Υπάρχουν πρακτικά προβλήματα για να το καταθέσει, δεδομένου ότι δεν έχει υπόγραψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας (UNCLOS). Το ερώτημα είναι, πού θα το καταθέσει; Η συγκεκριμένη βάση του ΟΗΕ είναι μόνο για τις χώρες που έχουν υπογράψει τη Σύμβαση για το Δίκαιο της Θάλασσας. Πιθανώς θα το υποβάλλει ως χάρτη που θα τον απευθύνει στον Γενικό Γραμματέα το ΟΗΕ υπό τη μορφή επιστολής της Τουρκίας.
Έχουν προηγηθεί οι πιο «ενεργές» τουρκικές αντιδράσεις για το καλώδιο Ελλάδας-Κύπρου-Ισραήλ. Ποια η τουρκική στόχευση σε αυτό το μέτωπο;
Η Τουρκία επιδιώκει δύο πράγματα. Το ένα είναι να παρεμποδίσει άμεσα το καλώδιο, διότι θεωρεί ότι θα δημιουργήσει μία στρατηγική σχέση μεταξύ Ελλάδας, Κύπρου και Ισραήλ. Το δεύτερο που την ενδιαφέρει είναι να παρεμποδίσει γενικώς τη σύνδεση της χώρας με ηλεκτρικά καλώδια διότι δεν θέλει να μετατραπούμε σε κόμβο μεταφοράς ηλεκτρικής ενέργειας. Μακροπρόθεσμα κοιτά προς τον Διάδρομο IMEC που θα συνδέει την Ινδία με τη Μέση Ανατολή και την Ευρώπη. Σε αυτό το πλαίσιο δεν θέλει να επιτρέψει στην Ελλάδα να προχωρήσει σε μια τέτοια κίνηση.
Για την Ελλάδα ποιες είναι οι πιο άμεσες, ευρύτερες συνέπειες της σύγκρουσης Ισραήλ-Ιράν;
Η πιο άμεση σημαντική επίπτωση αφορά στο εμπόριο και στην οικονομία. Φαίνεται ότι αυτή τη στιγμή έχουμε «χάσει» 700.000 Ισραηλινούς τουρίστες που θα έρχονταν στην Ελλάδα. Αν συνεχίσει και το πρόβλημα με τους αντάρτες Χούθι στην Υεμένη, θα μειωθεί ακόμη περισσότερο η κίνηση στο λιμάνι του Πειραιά.
Συνομιλούμε ενώ βρίσκεστε στις Βρυξέλλες. Ποιο είναι το κλίμα που εισπράττετε από ευρωπαϊκής πλευράς;
Αντιλαμβάνομαι ότι η Ευρώπη ανησυχεί πάρα πολύ για την πιθανότητα να εισέλθει και η Αμερική στον πόλεμο. Το να εμπλακούν ενεργά οι Ηνωμένες Πολιτείες στον πόλεμο είναι κάτι που όλοι απεύχονται. Το δεύτερο που διακρίνω είναι μια αμηχανία γενικότερη για το πώς αντιμετωπίζουν συνολικά μία Αμερική που δεν επιδεικνύει σταθερότητα σε όσα λέει. Από εκεί και πέρα, υπάρχει μία σκληρή ομάδα κρατών, οι βαλτικές χώρες και η Πολωνία, οι οποίες εστιάζουν σε μέτρα εις βάρος της Ρωσίας. Αυτό δεν το βλέπω να αλλάζει.
Μονοπωλεί πλήρως το Ουκρανικό ζήτημα;
Την Ευρώπη; Βεβαίως! Έχει μονοπωλήσει το Ουκρανικό.
Όσον αφορά τον ίδιο τον Ντόναλντ Τραμπ, ο αμερικανικός Τύπος εστιάζει στις αντίρροπες πιέσεις που δέχεται από διαφορετικές πλευρές -από το Ισραήλ αλλά και στο εσωτερικό από «γεράκια» των Ρεπουμπλικανών, που κοντράρονται με τον «πυρήνα» του MAGA- όσον αφορά την ενεργό στρατιωτική εμπλοκή με ένα καίριο πλήγμα κατά του πυρηνικού προγράμματος του Ιράν. Πώς εκτιμάτε ότι μπορεί να κινηθεί τελικά;
Αμερικανική εμπλοκή ήδη υπάρχει. Η αεράμυνα του Ισραήλ αυτή τη στιγμή καλύπτεται και από αμερικανικούς πυραύλους εδάφους-αέρος και από αμερικανικά πολεμικά που βρίσκονται στην ευρύτερη περιοχή. Είναι σφόδρα πιθανόν τα αμερικανικά ραντάρ να καθοδηγούν τα ισραηλινά αεροσκάφη στις επιθέσεις κατά της Τεχεράνης. Για τυχόν ενεργότερη στρατιωτική εμπλοκή, θεωρώ ότι ο Τραμπ ζυγίζει όλα τα ενδεχόμενα. Δηλαδή, από μια μεριά είναι το κόμμα του που του λέει 'εμείς είπαμε δεν θα εμπλακούμε ξανά σε στρατιωτική σύγκρουση'. Από την άλλη πλευρά είναι κάποιοι που του λένε ότι ‘τώρα είναι η ευκαιρία’. Αυτή τη στιγμή είναι όλα εντελώς ρευστά. Ο διάλογος που ξεκίνησαν με το Ιράν για το θέμα του εμπλουτισμού ουρανίου είναι και η μοναδική ελπίδα να σταματήσει διιπλωματικά η συγκεκριμένη διαμάχη. Μόνον η Αμερική μπορεί να σταματήσει κάπως το Ισραήλ. Αυτή τη στιγμή η Αμερική φέρεται να ακολουθεί τις πρωτοβουλίες του Ισραήλ.
Πως θα σχολιάζατε τη δήλωση Τραμπ να παραδοθεί χωρίς όρους το Ιράν;
Δείχνει να προσχωρεί στην άποψη της πιο άμεσης εμπλοκής της Αμερικής. Βεβαίως, από την ρητορική μέχρι την πράξη υπάρχει μια μεγάλη απόσταση. Νομίζω ότι σ’ αυτή τη φάση η Αμερική θα κοιτάξει να ενισχύσει πρωτίστως την αεράμυνα του Ισραήλ.
Πέραν της εξάλειψης της απειλής του ιρανικού πυρηνικού προγράμματος, στρατηγική στόχευση του Ισραήλ προβάλλει η καθεστωτική αλλαγή. Πόσο ορατό θεωρείτε το ενδεχόμενο αποσταθεροποίησης του καθεστώτος έως του σημείου της κατάρρευσης;
Δεν θεωρώ ότι είναι κάτι που μπορεί να γίνει άμεσα. Το Ιράν έχει μία παράδοση αυτοκρατορικού κράτους. Υφίσταται ως κράτος σχεδόν χωρίς διακοπή από τον 4ο αιώνα μ.Χ. Αριθμεί 90 εκατομμύρια. Δεν μπορεί να εισβάλλει για πρακτικούς λόγους το Ισραήλ στο έδαφος του Ιράν, ούτε και το Ιράν στο έδαφος του Ισραήλ. Δεν έχουν κοινά σύνορα. Η σύγκρουση διεξάγεται στον αέρα. Υπάρχει ένα τμήμα του ιρανικού πληθυσμού το οποίο μισεί τους Μουλάδες αλλά και ένα άλλο τμήμα που υποστηρίζει το θεοκρατικό καθεστώς φανατικά. Αυτό δεν έχει εκλείψει. Συνεπώς θεωρώ δύσκολη την αλλαγή του καθεστώτος. Ο κανόνας είναι ότι όταν ένα καθεστώς δέχεται εξωτερική επίθεση, συνήθως ο κόσμος συσπειρώνεται γύρω από την ηγεσία του.
Συνεπώς κύριε Συρίγο, όλα είναι ανοιχτά και καταλύτης των εξελίξεων θα είναι πώς θα κινηθεί ο Τραμπ. Η Κίνα και η Ρωσία έχουν κάποιο ρόλο να διαδραματίσουν;
Στην Αμερική έγκειται σε πολύ μεγάλο βαθμό η εξέλιξη των πραγμάτων πλέον. Η Κίνα δεν εμπλέκεται σε στρατιωτικές διανέξεις. Είναι κανόνας. Η δε Ρωσία εξέδωσε ένα ανακοινωθέν που καταδίκαζε την ισραηλινή επίθεση αλλά στην τελευταία παράγραφο καλούσε τους Ιρανούς να έλθουν σε συνεννόηση με τους Αμερικανούς και να συμβιβαστούν για το πυρηνικό πρόγραμμα. Ως προς το πυρηνικό πρόγραμμα, δεν πρέπει να τρέφουμε αμφιβολίες. Το Ιράν εμπλουτίζει ουράνιο με σκοπό να αποκτήσει πυρηνικά όπλα. Έχει ξεπεράσει κατά πολύ το όριο του εμπλουτισμού που απαιτείται για την παραγωγή ηλεκτρικής ενέργειας. Χρειάζεται 3-5%. Το Ιράν έχει φτάσει στο 60%.
Η πρόταση που είχε κατατεθεί ήταν περί πλήρους διακοπής του εμπλουτισμού ουρανίου ή και η μεταφορά στη Ρωσία της ραδιενεργούς πρώτης ύλης. Μία νέα πρόταση των ΗΠΑ θεωρείτε θα κινούνταν στο ίδιο πλαίσιο;
Η προσωπική μου εκτίμηση είναι ότι οι αμερικανικές προτάσεις πριν την επίθεση κινούνταν πιο κοντά στη λογική της συμφωνίας Ομπάμα από το 2015. Θα δούμε τώρα πόσο έχουν αλλάξει τα δεδομένα επί του πεδίου. Είναι πρόωρες οι εκτιμήσεις. Σίγουρα πάντως αυτή τη στιγμή το Ισραήλ δεν επιθυμεί τη διακοπή των εχθροπραξιών. Το Ιράν μέχρι πριν λίγους μήνες βασιζόταν σε ένα πλέγμα οργανώσεων που βρίσκονταν σε άμεση γειτνίαση με το Ισραήλ. Οπότε αν δεχόταν επίθεση από το Ισραήλ, θα απαντούσε με πυραύλους η Χεζμπολάχ από τον Λίβανο, η Χαμάς από τη Λωρίδα της Γάζας, η Συρία του Άσαντ. Από τη στιγμή που αυτοί εξοντώθηκαν, το Ισραήλ μπόρεσε και χτύπησε το Ιράν.
Πηγή: Liberal/ Ευαγγελία Μπίφη
