Ο καθηγητής του τμήματος Kοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού του Αριστοτελείου Πανεπιστημίου Θεσσαλονίκης, αναφέρεται εκτενώς στην ιστορικότητα του αρχαιότερου σε λειτουργία χριστιανικού μοναστηριού σε όλο τον κόσμο, την ανεκτίμητη αξία του σε επίπεδο θρησκευτικού πολιτισμού, αλλά και στην προσφορά του στον πνευματικό κόσμο.
Ο γνωστός ακαδημαϊκός, χαρακτηρίζει την απόφαση του αιγυπτιακού δικαστηρίου «παρακμή» και χειρότερη, ακόμη και από αυτή που έλαβε πριν από λίγα χρόνια ο Ρετζέπ Ταγίπ Ερντογάν, όταν αποφάσισε να μεταποιήσει την Αγία Σοφία της Κωνσταντινούπολης σε τέμενος.
Συνέντευξη στον Θωμά Καλέση
-Κύριε Γιάγκου θα ήθελα ένα πρώτο σχόλιο από εσάς για την ιστορικότητα του Μονής της Αγίας Αικατερίνης στο Όρος Σινά. Τι σημαίνει για τον ελληνισμό και την ορθοδοξία.
Πρόκειται για ένα Μοναστήρι με αδιάκοπη ασκητική ζωή και μοναχική παρουσία τουλάχιστον από τον 5ο αιώνα, οπότε και το οικοδόμησε ο Ιουστινιανός. Από τότε περνούν από αυτό πολύ μεγάλα πνευματικά αναστήματα, μεγάλοι Άγιοι της Εκκλησίας όπως ο Ιωάννης της Κλίμακος, εγκαταβιώνουν όχι μόνο ελληνόφωνοι μοναχοί, αλλά και Ίβηρες και αργότερα και Άραβες Ορθόδοξοι.
Η παρουσία του συνιστά ένα πέρασμα μεταξύ βορρά και νότου, που επηρεάζει τον μοναχικό τυπικό και τον ασκητικό κόσμο της Μέσης Ανατολής. Πρόκειται επίσης για ένα πνευματικό «φρούριο» που αντιστέκεται με τον δικό του τρόπο στο Ισλάμ, ενώ παράλληλα αποτελεί μια Χριστιανική κοιτίδα με αδιάκοπη πνευματική παρουσία για τουλάχιστον 15-16 αιώνες.
Αν δούμε την ιστορική σημασία της Μονής Σινά για να συνεκτιμήσουμε και να αξιολογήσουμε και την πνευματική της παρουσία πρέπει να σταθούμε σε μια βυζαντινή πρακτική: Όσες φορές οι βυζαντινοί ήθελαν να αντιμετωπίσουν φυλές που επιβουλεύονταν εδάφη της Αυτοκρατορίας, εκτός από την την κατασκευή φρούριων και άλλων οχυρωματικών έργων, προχωρούσαν και στην ίδρυση μοναστηριών, τα οποία αποτελούσαν έναν πόλο πνευματικής έλξης και ακτινοβολίας.
Κάπως έτσι εξάλλου, ιδρύθηκε και το Άγιο Όρος, προκειμένου να αντιμετωπιστούν τα Σλαβικά φύλα. Ως κάτι αντίστοιχο θα πρέπει να δούμε και τη Μονή Σινά.
-Αντιλαμβανόμαστε με λίγα λόγια τον αντίκτυπο που θα έχει ενδεχόμενο κλείσιμο και δήμευση της περιουσίας της Μονής...
Εγώ νομίζω ότι πρόκειται για χειρότερη απόφαση ακόμη και από αυτήν που είχε λάβει ο Ερντογάν για την μεταποίηση της Αγιά- Σοφιάς σε μουσουλμανικό τέμενος. Οι συνέπειες δηλαδή που θα προκληθούν από αυτή την απόφαση του Αιγυπτιακού δικαστηρίου, θα είναι πολύ μεγαλύτερες.
Θα συνιστά προσβολή πολιτισμού, θρησκευτικής ελευθερίας. Ενός πολιτισμού που εκφράζεται στη Μονή Σινά με τα τεράστιας σημασίας μνημεία του. Φανταστείτε ότι στο εσωτερικό του υπάρχουν εικόνες από την εποχή του Ιουστινιανού πολύ μεγάλης καλλιτεχνικής αξίας, όπως επίσης και τεράστιας αξίας χειρόγραφα. Ήδη η διεθνής επιστημονική κοινότητα αξιοποιεί με πολύ προωθημένα μηχανήματα τα παλίμψηστα χειρόγραφα, πολλά από τα οποία έχουν φωτογραφηθεί κι έχουν δοθεί σε επιστήμονες προκειμένου να τα μελετήσουν και να τα δημοσιεύσουν.
Στα περίφημα αυτά παλίμψηστα χειρόγραφα του Σινά, μπορεί να βρει κανείς και σπουδαία κείμενα κλασσικών Ελλήνων συγγραφέων, καθώς επίσης και χαμένα έργα. Μιλάμε δηλαδή για έναν τεράστιο πλούτο. Είναι σαν να ακυρώνουμε τον Παρθενώνα και να τον μετατρέπουμε σε κάτι άλλο από αυτό που είναι.
Όσοι μελετούν την τάξη της λατρείας και του δικαίου έχουν δεχθεί ένα σοβαρό πλήγμα. Μόνο τα Ιβηρικά, τα Συριακά, τα Αραβικά, τα Κοπτικά χειρόγραφα που υπάρχουν εκεί να υπολογίσουμε, μιλάμε για έναν τεράστιο πλούτο. Τα έγγραφα που είναι χιλιάδες, τα παλαιότυπα, το ίδιο το μνημείο, τα ασκηταριά. Σκεφτείτε τι αντίκτυπο είχε η πρόσφατη σειρά για τον Παΐσιο, που ένα κομμάτι της ήταν αφιερωμένο στην παρουσία του στη Μονή Σινά.
Όλος αυτός ο πνευματικός κόσμος που συνδέεται με το Σινά,αντιλαμβάνεστε κι εσείς ότι από εδώ και πέρα δεν θα υπάρχει.
-Και το παράδοξο ειναι ότι η συγκεκριμένη απόφαση έρχεται από ένα κράτος με το οποίο η Ελλάδα σε επίπεδο πολιτικής διατηρεί άριστη σχέση.
Κοιτάξτε, δεν γνωρίζω την πολιτική κατάσταση που επικρατεί στην Αίγυπτο αυτή τη στιγμή αλλά και το σκεπτικό του δικαστηρίου που έλαβε αυτή την απόφαση. Προφανώς είναι κάτι που πρέπει να το δει κανείς και να το μελετήσει.
Αν ωστόσο για παράδειγμα οι Εβραίοι επειδή ακριβώς το τέμενος του Ομάρ είναι στον χώρο που βρίσκεται ο ναός του Σολομώντα, προχωρούσαν σε γκρέμισμα του τεμένους και ανοικοδομούσαν τον ναό, αυτό δεν θα ήταν προσβολή για τον μουσουλμανικό κόσμο;
Το Σινά δεν αποτελεί θρησκευτικό χώρος μόνο για τους Χριστιανούς, αλλά και για τους Εβραίους. Και αυτή είναι μια παράμετρος που πρέπει να τη δει κανείς με σοβαρότητα.
-Και αυτό, αλλά και το πώς μπορεί να μετατρέψει κάποιος ένα τέτοιο μνημείο πνευματικής ιστορικότητας σε μουσείο...
Ό,τι κι αν γίνει, πρέπει να γνωρίζουμε ότι ένας πολιτισμός εκφράζεται και από τα μνημεία, αλλά εκφράζεται και από την παρουσία των ανθρώπων. Όταν αποκόψεις την παρουσία των ανθρώπων από αυτό το θρησκευτικό μνημείο, μπορεί να μιλούν οι πέτρες αλλά δεν μιλούν οι ψυχές.
Αν δεν υπάρχει γλώσσα ανθρώπινη δεν μπορεί να δει κανείς μαρτυρημένο, ενσαρκωμένο στο πρόσωπο των Αγίων, αυτό τον πνευματικό πολιτισμό.
-Συμφωνείτε με τη δήλωση του Αρχιεπισκόπου ο οποίος ανέφερε ότι ελληνισμός και η ορθοδοξία βιώνουν μια ακόμη ιστορική άλωση, μετά την απόφαση που εκδόθηκε από το δικαστήριο;
Συμφωνώ απόλυτα. Είναι μια άλωση αντίστοιχη με αυτή της Κωνσταντινουπόλεως. Κι είναι κρίμα, γιατί ο Χριστιανισμός είναι μία φθίνουσα θρησκεία. Η λογική της εκκοσμίκευσης δυστυχώς προσβάλει πλέον πνευματικές αξίες και θα πρέπει να υπάρξει άμεση αντιστροφή αυτού του κλίματος όχι μόνο για να αναδειχθεί μια θρησκευτική παρουσία, αλλά για να μαρτυρηθεί και μια θεολογία σύνθετη που πραγματικά συσχετίζεται απόλυτα με την πνευματική ελευθερία.
Δηλαδή η μαρτυρία των ασκητών, είναι μια μαρτυρία ελευθερίας. Και αλήθεια πώς θα έβλεπε η παγκόσμια κοινότητα αν έλεγε κάποιος ότι οι μοναχοί του Θιβέτ δεν μπορούν να ζουν στις περιοχές που κατοικούν εκατοντάδες χρόνια. Εντάξει, δεν κρίνω την αλήθεια ή τη μη αλήθεια σε αυτή την περίπτωση, κρίνω όμως ότι ο καθένας εκφράζει έναν πολιτισμό. Κι έχει σημασία ο πνευματικός πολιτισμός.
Στο πλαίσιο αυτό η Μονή Σινά αποτελεί για αιώνες τόπο μαρτυρίας και μαρτυρίου ενός υψηλότατου πολιτισμού και νομίζω ότι αυτή η απόφαση είναι μια παρακμή. Εμένα που όλη μου η επιστημονική ασχολία ήταν η μελέτη εγγράφων, πραγματικά θλίβομαι, γιατί τα στοιχεία που προέρχονται από την βιβλιοθήκη των χειρογράφων της Μονής είναι απίθανα και μοναδικά. Και όλα αυτά που συμβαίνουν το μόνο συναίσθημα που μου προκαλούν είναι η θλίψη.
*Αργά το βράδυ της Πέμπτης (29/5) υπήρξε η πρώτη αντίδραση από το Κάιρο, με τον εκπρόσωπο της Προεδρίας της Δημοκρατίας της Αιγύπτου να επιβεβαιώνει την «πλήρη δέσμευσή της να διατηρήσει το μοναδικό και ιερό θρησκευτικό καθεστώς της Μονής της Αγίας Αικατερίνης και να μην βλάψει αυτό το καθεστώς», υποστηρίζοντας ότι η «δικαστική απόφαση εδραιώνει αυτό το καθεστώς».
