Στη Λέσχη Ανάγνωσης «Λογοτεχνικοί Περίπατοι στη Βυζαντινή Θεσσαλονίκη» της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης, οι συμμετέχοντες διαβάζουν και σχολιάζουν λογοτεχνικά και ιστορικά κείμενα επιτόπου, μέσα στα ίδια τα μνημεία στα οποία αυτά αναφέρονται. Και η Θεσσαλονίκη, με τη βαθιά της διαστρωμάτωση, προσφέρει το ιδανικό περιβάλλον για μια τέτοια, όχι θεωρητική αλλά πρωτίστως βιωματική εμπειρία, σε μία σπάνια σύμπραξη αρχαιολογικής επιστήμης και κοινού.
Η Λέσχη ιδρύθηκε τον Μάρτιο του 2024, ως πρωτοβουλία της Εφορείας Αρχαιοτήτων Πόλης Θεσσαλονίκης. Στόχος της ήταν να δώσει συνέχεια στο σταθερό ενδιαφέρον του κοινού για τις θεματικές περιηγήσεις στα μνημεία της πόλης, αυτή τη φορά όχι μόνο με ξεναγήσεις, αλλά με την πιο προσωπική, συμμετοχική διαδρομή της ανάγνωσης.
Οι δρ αρχαιολόγοι – βυζαντινολόγοι της Εφορείας Πέλλη Μάστορα και Κωνσταντίνος Θ. Ράπτης έχουν αναλάβει την οργάνωση και τον συντονισμό της Λέσχης. Με βαθιά επιστημονική γνώση και εμπειρία, αλλά κυρίως με πραγματικό σεβασμό για τον διάλογο με το κοινό, επιχειρούν να αναδείξουν τα μνημεία όχι απλώς ως υλικά κατάλοιπα αλλά ως ενεργούς χώρους, όπου η Ιστορία πέρα από αντικείμενο μελέτης είναι παρούσα σε ενεστώτα χρόνο.
Θεματικός άξονας της Λέσχης είναι η Βυζαντινή Θεσσαλονίκη, όπως την αφηγούνται τα ίδια της τα μνημεία αλλά και τα λογοτεχνικά και ιστορικά κείμενα που την αποτυπώνουν. «Τα μνημεία είναι οι κρίκοι που μας συνδέουν με το παρελθόν», τονίζουν οι υπεύθυνοι αρχαιολόγοι. Όμως αυτή η σύνδεση δεν είναι αυτονόητη. Χρειάζεται φροντίδα και ενεργή συμμετοχή, και αυτό ακριβώς επιχειρεί η Λέσχη Ανάγνωσης. Κάθε συνάντηση έχει αυτοτελές θέμα και σχεδιάζεται με επιμέλεια από τους δύο αρχαιολόγους, ώστε το περιεχόμενο του κειμένου να δένει με τον χώρο όπου θα παρουσιαστεί.
Από τα πρώτα της κιόλας βήματα η Λέσχη συγκέντρωσε ζωηρό ενδιαφέρον από πλευράς κοινού. Σήμερα αριθμεί πάνω από 70 εγγεγραμμένα μέλη, εκ των οποίων περίπου 35 συμμετέχουν σταθερά σε κάθε δράση. Το κοινό της είναι πολυσυλλεκτικό: αρχαιολόγοι, φιλόλογοι, αναγνώστες, εκπαιδευτικοί, κάτοικοι της πόλης που αγαπούν τη Θεσσαλονίκη και θέλουν να τη γνωρίσουν σε βάθος, έξω από τουριστικά πλαίσια.
Οι συναντήσεις φιλοξενούνται κυρίως στην ειδικά διαμορφωμένη Αίθουσα Πολυμέσων της Ροτόντας, με δυνατότητα φιλοξενίας 30–35 ατόμων, ενώ ο εξοπλισμός με ψηφιακές εφαρμογές (ηλεκτρονική τράπεζα) και προβολές βίντεο δίνει μια σύγχρονη, διαδραστική διάσταση στη διαδικασία. Ωστόσο, οι πιο δυνατές στιγμές της Λέσχης είναι αλλού: μέσα στα ίδια τα μνημεία.
Ανάλογα με το θέμα, τις καιρικές συνθήκες και τη σύνθεση του κοινού, οι συναντήσεις μεταφέρονται στους βυζαντινούς ναούς, στις στοές, στα τείχη. Η Πέλλη Μάστορα και ο Κωνσταντίνος Ράπτης δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην ανάγκη να ακούγεται ο προφορικός λόγος, γι’ αυτό και τα κείμενα διαβάζονται από τους συμμετέχοντες μέσα στους χώρους στους οποίους αναφέρονται ενώπιον όλης της ομάδας.
Τα έργα που επιλέγονται δεν είναι απαραίτητα ευρέως γνωστά. Αντίθετα, επιδιώκεται η ανάδειξη κειμένων ξεχασμένων, παραγνωρισμένων ή δύσκολα προσβάσιμων. Κείμενα της βυζαντινής γραμματείας, ιστορικά μυθιστορήματα, χρονογραφήματα, λογοτεχνία με επίκεντρο τη Θεσσαλονίκη, όλα συνθέτουν ένα μωσαϊκό διαφορετικών αιώνων και προσεγγίσεων.
Ανάμεσα στα έργα που έχουν παρουσιαστεί μέχρι σήμερα, περιλαμβάνονται η «Διήγησις» του Ιγνατίου για τη Μονή Λατόμου σε απόδοση Στυλ. Πελεκανίδη, τα «Αγίου Δημητρίου Θαύματα» (με αναγνώσεις μέσα στη βασιλική του Αγίου), αποσπάσματα από το βυζαντινό έργο του 12ου αιώνα «Τιμαρίων, ή περί των κατ’ αυτόν παθημάτων», καθώς και πιο σύγχρονα έργα όπως το πεζογράφημα «Μητέρα Θεσσαλονίκη» του Ν.Γ. Πεντζίκη, η συλλογή κειμένων «Η Σαρκοφάγος» του Γιώργου Ιωάννου και η βυζαντινή ιστορία μυστηρίου «Ο χάλκινος οφθαλμός» του Παναγιώτη Αγαπητού. Επίσης στις πρόσφατες συναντήσεις διαβάστηκαν αποσπάσματα από τον τόμο «Πλάτων Ροδοκανάκης και Βυζαντινή Θεσσαλονίκη 1912-1919» (Χ. Μπακιρτζής, Π. Μάστορα επιμ.), καθώς και από το βιβλίο του Σ. Πασχαλίδη, «Ο Βίος της οσιομυροβλύτιδος Θεοδώρας της εν Θεσσαλονίκη» εντός του ναού της Αγίας Θεοδώρας στην οδό Ερμού,
Ιδιαίτερη θέση έχουν και τα έργα μελών της Λέσχης: το βιβλίο «Ψυχοποιήματα – Ψυχογραφήματα» της Δέσποινας Χίντζογλου-Αμασλίδου, εμπνευσμένο από τα βυζαντινά μνημεία της πόλης, αλλά και οι πρόσφατες παρουσιάσεις των έργων «Οι μαγεμένες στη γενέθλια πόλη» της Νίνας Ρόδη και «…με τον νόμο του ξίφους. Η στάσις των Θεσσαλονικέων και η σφαγή τους στον ιππόδρομο το 390 μ.Χ.) του Γιάννη Ταχόπουλου.
Σε ειδικές περιστάσεις, η Λέσχη κάνει ιδιαίτερες αναφορές, όπως στη συγκινητική συνάντηση αφιερωμένη στη μνήμη του Πάνου Θεοδωρίδη, κατά την οποία διαβάστηκε και συζητήθηκε το διήγημά του «Τί εφύλαγεν αυτός ο Χαμαιδράκων;»
Η Λέσχη, που συνεχίζει τη δράση της και το καλοκαίρι με νέα ραντεβού σε μνημεία της πόλης, διατηρεί και μια μικρή δανειστική βιβλιοθήκη, από προσφορές των μελών, ενισχύοντας έτσι τον χαρακτήρα της ως κοινότητας.
