Συγκεκριμένα, ο επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού του ΑΠΘ, με γνωστικό αντικείμενο την Οικουμενική Κίνηση και τις Διορθόδοξες Σχέσεις εξηγεί διεξοδικά το γιατί ο νέος Πάπας επέλεξε το όνομα Λέων ο 14ος, αλλά και τι σημαίνει για τη νέα εποχή στην οποία μπαίνει η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία η εκλογή ενός ηγέτη με καταγωγή από τις Ηνωμένες Πολιτείες της Αμερικής.
Παράλληλα αναλύει τις διαθέσεις του νέου ποντίφικα για περαιτέρω ενίσχυση των σχέσεων που είχε αναπτύξει ο προκάτοχός του Φραγκίσκος με την Ορθόδοξη Εκκλησία και τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο, καθώς επίσης και τις αλλαγές που αυτός αναμένεται να επιφέρει.
Συνέντευξη στον Θωμά Καλέση
-Κύριε Χαραλαμπίδη, το γεγονός ότι έχουμε τον πρώτο Πάπα καταγόμενο από τις ΗΠΑ σημαίνει κάτι για αυτή τη νέα εποχή στην οποία μπαίνει η Ρωμαιοκαθολική Εκκλησία;
Καταρχάς κάνετε πολύ σωστά και το τονίζετε. Ο Ρόμπερτ Πρεβόστ, δεν είναι ο πρώτος Αμερικανός ποντίφικας, διότι ο Πάπας Φραγκίσκος είχε καταγωγή από τη Νότια Αμερική και συγκεκριμένα από την Αργεντινή. Οπότε αν θέλουμε να είμαστε ακριβείς θα πρέπει να πούμε ότι είναι ο πρώτος καταγόμενος από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Τώρα σ' ότι αφορά στο ερώτημά σας, όπως επεσήμαναν και δημοσιεύματα του διεθνούς Τύπου, ήδη ακόμη από την περίοδο που ο Φραγκίσκος βρισκόταν σε μια αδυναμία λόγω της υγείας του, στο Βατικανό συνέρρευσαν αμερικανοί διπλωμάτες, που προσπαθούσαν να επηρεάσουν τους καρδιναλίους εκλέκτορες προς μία κατεύθυνση εκλογής Πάπα, ο οποίος θα είχε ατζέντα με χαρακτηριστικά πιο οικεία σ' αυτά που διαθέτει σήμερα η αμερικανική κυβέρνηση. Σε συγκεκριμένα ζητήματα όπως δηλαδή, η woke κουλτούρα, η ΛΟΑΤΚΙ Κοινότητα κλπ. Και είναι σημαντικό αυτό, διότι το Βατικανό θεωρείται κατεξοχήν ως έναν από τους πιο σημαντικούς φορείς, του στοιχείου που στις διεθνείς σχέσεις ονομάζουμε "soft power". "Ήπια ισχύς" δηλαδή, που σημαίνει ότι πρέπει να είσαι ελκυστικός στην ικανότητά σου να πείθεις και να κινητοποιείς ομάδες, να διαμορφώνεις δίκτυα, να επηρεάζεις την κοινή γνώμη κλπ. Και το Βατικανό είναι ένας από τους πιο σημαντικούς φορείς αυτού του όρου κάτι που φαίνεται και από το γεγονός, ότι στην κηδεία του Πάπα Φραγκίσκου παραβρέθηκαν 50 αρχηγοί αλλά και πολλές αντιπροσωπείες κρατών και κυβερνήσεων.
Επίσης, σας θυμίζω ότι ένας από τους ιστορικούς -επιτρέψτε μου την έκφραση- πολιτικούς Πάπες, ο Ιωάννης Παύλος ο Β' ο οποίος υπήρξε μια πολύ σημαντική φυσιογνωμία της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας, είχε χαρακτηριστεί από τον Ζακ Ντελόρ, ως ο άνθρωπος που συνέβαλε ουσιαστικά σ' αυτό που σήμερα ονομάζουμε Ενωμένη Ευρώπη. Και φυσικά από την άλλη πλευρά ο Μιχαήλ Γκορμπατσόφ, είπε για το ίδιο ακριβώς πρόσωπο πως "είναι πολύ δύσκολο να πιστέψουμε ότι η πτώση του υπαρκτού Σοσιαλισμού, θα συνέβαινε, χωρίς τη δική του καθοριστική συμβολή".
Όλα αυτά δίνουν την εικόνα σχετικά με το γιατί το κονκλάβιο και κάθε κονκλάβιο έχει ένα ενδιαφέρον όχι μόνο για τις σχέσεις μεταξύ των Εκκλησιών, αλλά και πέρα από αυτό.
-Πού πιστεύετε ότι οφείλεται η επιλογή του ονόματός του ως Λέων ο 14ος;
Κοιτάξτε, πρόκειται για μία παράδοση της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας και των εκλεγόμενων παπών, οι οποίοι συνηθίζουν να αλλάζουν το όνομά τους. Βέβαια αυτό δεν σημαίνει ότι και οι 267 ποντίφικες μέχρι σήμερα άλλαξαν τα ονόματά τους. Αυτό είναι κάτι που συμβαίνει κυρίως τους τελευταίους αιώνες.
Στο πλαίσιο αυτό, κάθε νέος Πάπας λαμβάνει ένα νέο όνομα το οποίο δίνει σίγουρα κι ένα στίγμα της κατεύθυνσης που θα ακολουθήσει. Είτε γιατί επιθυμεί να τιμήσει κάποιον Άγιο, όπως ο μακαριστός Φραγκίσκος, ο οποίος τιμήσε μια εμβληματική μορφή της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας τον Άγιο Φραγκίσκο της Ασίζης -τον "φτωχούλη του Θεού" όπως έλεγε ο Νίκος Καζαντζάκης- ο οποίος έζησε ολόκληρη τη ζωή του πλάι στους φτωχούς και τους κατατρεγμένους αυτού του κόσμου. Με αυτόν τον τρόπο ο Φραγκίσκος έδωσε το στίγμα της Παποσύνης και της Ποιμαντορίας του.
Άλλοι πάλι, αλλάζουν το όνομά τους και επιλέγουν να τιμήσουν κάποιους από τους προκατόχους τους. Για παράδειγμα ο Ιωάννης Παύλος ο Β' επέλεξε να τιμήσει τον άμεσο προκάτοχό του Ιωάννη Παύλο τον Α', τον Πάπα των 33 ημερών.
Σήμερα, ο εκλεγής ποντίφικας επέλεξε το επίσης πολύ σημαντικό όνομα Λέων. Λέων ο 14ος. Προφανώς η αναφορά έχει να κάνει με τον Λέοντα τον 13ο, τον Ιταλό Πάπα, ο οποίος βρέθηκε στον θρόνο της Ρώμης από το 1878 μέχρι το 1903. Ήταν μια διακεκριμένη προθιεραρχική μορφή, γνωστός για πάρα πολλά πράγματα, αλλά κυρίως για την περίφημο εγκύκλιό με τίτλο "Rerum Novarum". Πρόκειται για μια εγκύκλιο με την οποία ο Πάπας Λέων ο 13ος ανανέωσε ουσιαστικά το ενδιαφέρον της καθολικής εκκλησίας σε ζητήματα κοινωνικής δικαιοσύνης, κοινωνικής όψης του Ευαγγελίου, κοινωνικής διδασκαλίας της Εκκλησίας. Σε αυτή την εγκύκλιο έθιγε θέματα όπως τα δικαιώματα των εργαζομένων, τα ζητήματα της δικαιοσύνης στον μισθό, την ανάγκη ασφαλών συνθηκών εργασίας κοκ. Για αυτό κι έμεινε στην ιστορία ως ο Κοινωνικός Πάπας.
Και γενικότερα θα έλεγα ότι η επιλογή του ονόματος από τον νέο Πάπα συμβολίζει το ενδιαφέρον του για τον διάλογο της Εκκλησίας με τον σύγχρονο κόσμο και τον σύγχρονο πολιτισμό. Μου έκαναν δε εντύπωση, οι πρώτες λέξεις που βγήκαν από το στόμα του ποντίφικα, εκεί στο μπαλκόνι της Βασιλικής του Αγίου Πέτρου, απ' όπου έδωσε την "Urbi et Orbi" ευλογία. 'Ηταν οι λέξεις Συνοδικότητα και Ειρήνη. "Είναι ανάγκη να είμαστε μια Συνοδική Εκκλησία που θα λειτουργήσει και θα προσεύχεται για την Ειρήνη σε όλες τις γωνιές του ταραγμένου πλανήτη μας" είπε χαρακτηριστικά.
-Από τα στοιχεία που έχετε συλλέξει μέχρι τώρα θα μπορούσατε να σκιαγραφήσετε την προσωπικότητα του νέου Πάπα; Ποιος είναι ο Λέων ο 14ος;
Όπως θα γνωρίζετε κι εσείς, ένα από τα σημαντικά σημεία της Παποσύνης του Πάπα Φραγκίσκου στα 12 αυτά χρόνια που διακόνησε τον θρόνο του Αγίου Πέτρου από το 2013 έως το 2025, ήταν και το γεγονός ότι ανανέωσε το κονκλάβιο. Το σώμα αυτό των εκλεκτόρων καρδιναλίων που εξέλεξαν τον διάδοχό του. Και όταν λέω ανανέωσε, δεν εννοώ μόνο ως προς την γεωγραφική κατανομή, αλλά και ως προς τις αντιλήψεις.
Το 80% των καρδιναλίων εκλεκτόρων που ανέδειξαν τον νέο ποντίφικα ήταν προσωπικές επιλογές του Πάπα Φραγκίσκου. Άρα θα λέγαμε ότι σε πολύ μεγάλο ποσοστό ο Φραγκίσκος με την "ανοιχτότητα" που τον διέκρινε, άφησε το αποτύπωμά του και στο κονκλάβιο. Ο Λέων ο 14ος φαίνεται να ανήκει στη γενιά εκείνη των ιεραρχών, οι οποίοι υιοθετούν σε μεγάλο βαθμό την ατζέντα που είχε θέσει ο Φραγκίσκος, δηλαδή τα ζητήματα των γυναικών, του trafficking, της εκμετάλλευσης, των μορφών αδικίας, της κοινωνικής δικαιοσύνης, της κλιματικής αλλαγής κλπ. Βεβαίως το περιβάλλον, όχι μόνο το θρησκευτικό αλλά γενικότερα το διεθνές, είναι πάντα ένας σημαντικός παράγοντας που επηρεάζει τη διαμόρφωση της ατζέντας.
Πάντως, η πρώτη εικόνα που έχουμε για τον νέο ποντίφικα, είναι μάλλον μια εικόνα με θετικό πρόσημο.
-Δεν ήταν πάντως από τα φαβορί για την ανάληψη της συγκεκριμένης θέσης...
Η ιστορία έχει δείξει ότι οι καρδινάλιοι που εμφανίζονται σε δημοσιεύματα ως έχοντες το προβάδισμα για τον παπικό θρόνο, μπαίνουν στο κονκλάβιο ως φαβορί και εξέρχονται ως καρδινάλιοι. Είναι γεγονός ότι το όνομα του Πάπα Λέοντα δεν ακούστηκε καθόλη τη διάρκεια των συζητήσεων για τη διαδοχή.
Η επιλογή του ήταν μια έκπληξη για όλους μας. Και επίσης, εκείνο που μου έκανε εντύπωση ήταν ότι είχαμε ένα πάρα πολύ γρήγορο κονκλάβιο. Δεν περίμενα ότι ο νέος Πάπας θα εκλεγεί τόσο γρήγορα.
Ωστόσο και αυτό το στοιχείο δείχνει, τουλάχιστον έτσι το ερμηνεύουν οι κύκλοι του Βατικανού, να αποτελεί σημάδι ενότητας του κονκλαβίου, του ανώτερου διοικητικού οργάνου της Ρωμαιοκαθολικής Εκκλησίας. Νομίζω ότι και οι καρδινάλιοι πιέζονται όταν αναλαμβάνουν αυτό το έργο, το να αναζητήσουν δηλαδή όσο γίνεται πιο γρήγορα συναινέσεις, διότι οι πολλές ημέρες συνεδρίας του κονκλαβίου δημιουργούν μια εικόνα αδυναμίας συγκλήσεων, συναινέσεων, κοινών αποφάσεων και άρα και ενότητας που το χαρακτηρίζει.
-Ένα από τα ζητήματα στα οποία στάθηκε ιδιαίτερα ο Πάπας Φραγκίσκος, σε συνεργασία με τον Οικουμενικό Πατριάρχη Βαρθολομαίο ήταν το ζήτημα των σχέσεων ανάμεσα στην Ρωμαιοκαθολική και την Ορθόδοξη Εκκλησία. Βλέπετε τον Ρόμπερτ Πρεβόστ, να κινείται με την ίδια θέρμη προς αυτή την κατεύθυνση; Προς αυτό που ονομάζουμε Κοινό Ποτήριον;
Όπως πολύ σωστά το είπατε, οι σχέσεις των δύο Εκκλησιών βρίσκονταν και βρίσκονται σε εξαιρετικό επίπεδο. Τόσο ο Οικουμενικός Πατριάρχης Βαρθολομαίος, όσο και ο Μακαριστός Πάπας Φραγκίσκος ήταν δύο εκκλησιαστικοί ηγέτες αφοσιωμένοι στο όραμα της ενότητας του Χριστιανικού κόσμου. Μάλιστα το 2025 είχαμε την σύμπτωση της κοινής ημερομηνίας εορτασμού του Πάσχα σε Ανατολή και Δύση, παράλληλα με την ευτυχή συγκυρία της συμπλήρωσης 1700 ετών από τη σύγκληση της Πρώτης Οικουμενικής Συνόδου στη Νίκαια της Βιθυνίας. Γι' αυτό άλλωστε κι είχε σχεδιαστεί μία κοινή προσκυνηματική επίσκεψη των δύο προκαθημένων Παλαιάς και Νέας Ρώμης στη Νίκαια προκειμένου να εορταστεί το γεγονός.
Δυστυχώς η ζωή κάποιες φορές προλαβαίνει τις εξελίξεις. Ωστόσο, ο Οικουμενικός Πατριάρχης, ο οποίος επαναλαμβάνω είναι απολύτως προσηλωμένος στο όραμα της ενότητας των Εκκλησιών δήλωσε πως "περιμένουμε τον διάδοχο του Πάπα Φραγκίσκου, ώστε να πραγματοποιήσουμε μαζί αυτό το προσκυνηματικό ταξίδι".
Ωστόσο πρέπει να πούμε και αυτό: Το γεγονός ότι οι σχέσεις μεταξύ Ρωμαιοκαθολικής και Ορθόδοξης Εκκλησίας βρίσκονται σε αυτό το ικανοποιητικό επίπεδο, δεν είναι αποτέλεσμα ούτε μιας συγκεκριμένης εποχής, αλλά ούτε και συγκεκριμένων προσώπων. Έχουν δουλέψει πάρα πολλοί άνθρωποι κληρικοί και λαϊκοί, ιεράρχες και ακαδημαϊκοί ούτως ώστε να έχουμε αυτό το υψηλό επίπεδο καλών σχέσεων.
Στο πλαίσιο αυτό, θέλω να πιστεύω ότι και ο νέος Πάπας θα συνεχίσει προς την ίδια κατεύθυνση, όσον αφορά τις διαχριστιανικές σχέσεις και ειδικότερα στις σχέσεις με τον Ορθόδοξη Εκκλησία. Οπότε θεωρώ ότι θα δούμε τον ποντίφικα μαζί με τον Οικουμενικό Πατριάρχη στη Νίκαια της Βιθυνίας.
*Ο Στέλιος Χαραλαμπίδης είναι επίκουρος καθηγητής του Τμήματος Κοινωνικής Θεολογίας και Χριστιανικού Πολιτισμού του ΑΠΘ, με γνωστικό αντικείμενο την Οικουμενική Κίνηση και τις Διορθόδοξες Σχέσεις
Ποιος είναι ο νέος Πάπας - Η ζωή και το έργο του
Ο 69χρονος Πρέβοστ είναι ο πρώτος Πάπας από τις Ηνωμένες Πολιτείες.
Γεννημένος στις 14 Σεπτεμβρίου 1955 στο Σικάγο, εισήλθε στο δόκιμο στάδιο του Τάγματος του Αγίου Αυγουστίνου (OSA) το 1977, ενώ έδωσε τις τελικές μοναχικές του υποσχέσεις το 1981.
Σπούδασε Μαθηματικά στο Πανεπιστήμιο Βιλανόβα, θεολογία στο Catholic Theological Union του Σικάγο, και Κανονικό Δίκαιο στο Ποντιφικό Πανεπιστήμιο του Αγίου Θωμά του Ακινάτη στη Ρώμη, όπου κατέθεσε διδακτορική διατριβή είχε θέμα: «Ο ρόλος του τοπικού ηγουμένου στο Τάγμα του Αγίου Αυγουστίνου».
Μετά τη χειροτονία του το 1982, πήγε ως ιεραπόστολος στο Περού το 1985, υπηρετώντας ως καγκελάριος της Εδαφικής Προλατείας του Τσουλουκανάς (1985–1986). Το 1987-1988 επέστρεψε στις ΗΠΑ ως υπεύθυνος κλήσεων και διευθυντής ιεραποστολών για την Αυγουστινιανή Επαρχία του Σικάγο.
Ένας ηγέτης με παγκόσμια εμπειρία, πέρασε μεγάλο μέρος της καριέρας του ως ιεραπόστολος στη Νότια Αμερική και πιο πρόσφατα ηγήθηκε ενός ισχυρού γραφείου του Βατικανού για τους διορισμούς επισκόπων. Ενώ αναμένεται να βασιστεί στις μεταρρυθμίσεις του Πάπα Φραγκίσκου.
Εργάστηκε για μια δεκαετία στο Τρουχίγιο του Περού και αργότερα διορίστηκε επίσκοπος του Τσικλάγιο, μιας άλλης πόλης του Περού, όπου υπηρέτησε από το 2014 έως το 2023. Ο ίδιος είναι επίσης περουβιανός πολίτης από το 2015.
Ο Πρέβοστ δεν θεωρείται απλώς Αμερικανός, αλλά ως κάποιος που ήταν επικεφαλής της Ποντιφικής Επιτροπής για τη Λατινική Αμερική.
Σε συνέντευξή του στο Vatican News λίγο αφότου ανέλαβε την ηγεσία του Δικατείου Επισκόπων, είχε δηλώσει: «Εξακολουθώ να θεωρώ τον εαυτό μου ιεραπόστολο. Η κλίση μου, όπως και κάθε χριστιανού, είναι να είμαι ιεραπόστολος, να διακηρύσσω το Ευαγγέλιο όπου κι αν βρίσκομαι».
Πριν δύο χρόνια, επιλέχθηκε από τον Πάπα Φραγκίσκο για να αντικαταστήσει τον Μαρκ Ουελέτ ως έπαρχο της Επισκοπικής Διεύθυνσης του Βατικανού, αναθέτοντάς του το καθήκον να επιλέξει την επόμενη γενιά επισκόπων.
Στις αρχές του 2025 ο Πάπας Φραγκίσκος τον διόρισε επικεφαλής του πανίσχυρου γραφείου που ελέγχει τις υποψηφιότητες επισκόπων από όλο τον κόσμο για να γίνουν καρδινάλιοι, μια από τις σημαντικότερες θέσεις στην Καθολική Εκκλησία. Αυτό έδωσε στον Πρέβοστ μια σημαντική θέση στο κονκλάβιο που λίγοι άλλοι καρδινάλιοι είχαν.
Όσον αφορά τις θέσεις του, είναι κοντά στο όραμα του Φραγκίσκου για το περιβάλλον, τους φτωχούς, τους μετανάστες και την ποιμαντική εγγύτητα. Υποστήριξε την ποιμαντική αλλαγή που επέτρεψε στους διαζευγμένους και ξαναπαντρεμένους να κοινωνούν. Εμφανίζεται, πάντως, πιο επιφυλακτικός ως προς τη στήριξη των ΛΟΑΤΚΙ.
