Ο διακεκριμένος ακαδημαϊκός, ο οποίος το 2007 βραβεύτηκε με Νόμπελ Ειρήνης μαζί με τον ιδρυτή του Εργαστηρίου Φυσικής της Ατμόσφαιρας του Τμήματος Φυσικής του Α.Π.Θ., Χρήστο Ζερεφό, μιλώντας στα Μακεδονικά Νέα - mkdn.gr τόνισε μεταξύ άλλων πως «η αλήθεια είναι ότι δεν έχω συναντήσει πουθενά κάτι ανάλογο, οπότε είναι και δύσκολο να σας απαντήσω με ευκολία αν πράγματι το blackout οφείλεται σε ένα ατμοσφαιρικό φαινόμενο αυτού του είδους» σημείωσε χαρακτηριστικά.
«Εκείνο που μπορώ να σας πω είναι ότι πιθανόν να υπάρχουν κάποιες επιδράσεις θερμοκρασιακών μεταβολών, όχι όμως μέχρι του σημείου να φτάσουμε σε μια κατάσταση blackout. Υπάρχουν πολλοί τρόποι με τους οποίους η κλιματική αλλαγή μπορεί να επηρεάσει διάφορα συστήματα, αλλά επειδή προς το παρόν δεν έχουμε ακούσει μια σαφή αιτία, παρά διάφορα σενάρια γι' αυτό, δεν ξέρω αν μπορεί κανείς να συνδέσει το συγκεκριμένο φαινόμενο με την κλιματική αλλαγή.
Μου φαίνεται πολύ "τραβηγμένο". Είναι πράγματα που χρειάζονται παραπάνω μελέτη. Κάθε τι που συμβαίνει πρέπει να ψαχτεί ώστε να αποδειχθεί σε τι οφείλεται. Και προς το παρόν δεν μπορώ να βοηθήσω δίνοντας μια σαφή πληροφορία. Πρόκειται για συστήματα περισσότερο τεχνολογικής φύσης που δεν έχουν να κάνουν τόσο πολύ με ατμοσφαιρικά φαινόμενα, αλλά με το πώς συμπεριφέρονται οι εγκαταστάσεις».
Πώς διακινήθηκε το σενάριο του ατμοσφαιρικού φαινομένου
Θυμίζουμε ότι λίγες μόνο ώρες από τη στιγμή που Ισπανία, Πορτογαλία κι ένα μέρος της Γαλλίας βυθίστηκαν στο σκοτάδι, το BBC -σύμφωνα με όσα φέρεται να τόνισε η εταιρεία REN- ανέφερε πως η αιτία του προβλήματος συνδέθηκε με ένα «σπάνιο ατμοσφαιρικό φαινόμενο», που προκάλεσε αλυσιδωτές επιπτώσεις σε ολόκληρο το διασυνδεδεμένο ευρωπαϊκό σύστημα.
Όπως διευκρίνσε η REN, στην Ισπανία σημειώθηκαν έντονες μεταβολές της θερμοκρασίας, οι οποίες προκάλεσαν «ανώμαλες ταλαντώσεις» στις γραμμές υπερυψηλής τάσης. Το φαινόμενο αυτό, γνωστό ως «επαγομένη ατμοσφαιρική μεταβολή», επηρέασε τη σταθερότητα του συστήματος και προκάλεσε αποτυχίες συγχρονισμού μεταξύ διαφορετικών τμημάτων του ηλεκτρικού δικτύου.
Η αστοχία στη συγχρονισμένη λειτουργία των δικτύων οδήγησε σε αλλεπάλληλες διαταραχές στο ευρωπαϊκό σύστημα ηλεκτροδότησης, όπως ανέφερε αρχικά η REN.
Η ίδια εταιρεία μάλιστα προειδοποίησε ότι, λόγω της πολυπλοκότητας του τεχνικού προβλήματος, η πλήρης αποκατάσταση της ομαλής λειτουργίας του δικτύου μπορεί να χρειαστεί έως και μία εβδομάδα.
Με τη σειρά του, ο Ισπανός πρωθυπουργός, Πέδρο Σάντσεθ προχώρησε σε συνέντευξη Τύπου, κατά τη διάρκεια της οποίας τόνισε ότι η αιτία του μπλακ άουτ που έπληξε ολόκληρη την Ιβηρική Χερσόνησο και τμήματα της Γαλλίας παραμένει ακόμη άγνωστη.
Στη συνέχεια, όπως μετέδωσε το BBC, οι πολίτες κλήθηκαν να είναι ψύχραιμοι ενώ δέχθηκαν την προειδοποίηση να αποφεύγουν εικασίες γύρω από το περιστατικό, επισημαίνοντας ότι προς το παρόν κανένα ενδεχόμενο δεν μπορεί να αποκλειστεί.
Ταυτόχρονα, ο Ισπανός πρωθυπουργός απηύθυνε επίσης τρεις βασικές συστάσεις προς το κοινό:
- Να περιοριστούν στο ελάχιστο οι μετακινήσεις
- Να ενημερώνονται αποκλειστικά από επίσημες πηγές και
- Να αποφεύγουν τη διάδοση πληροφοριών «αμφίβολης προέλευσης».
Την ίδια ώρα, κάλεσε τους πολίτες να κάνουν υπεύθυνη χρήση των κινητών τηλεφώνων, πραγματοποιώντας μόνο σύντομες κλήσεις και να επικοινωνούν με τις υπηρεσίες έκτακτης ανάγκης μόνο όταν είναι απολύτως αναγκαίο.
Ισπανία: Τρεις θάνατοι ενδέχεται να συνδέονται με το μπλακάουτ σε όλη τη χώρα
Στο μεταξύ τουλάχιστον τρεις άνθρωποι έχασαν τη ζωή τους στην Ισπανία, πιθανότατα λόγω του γιγαντιαίου μπλακάουτ που έπληξε τη Δευτέρα όλη την Ιβηρική χερσόνησο, σύμφωνα με τις υπηρεσίες διάσωσης.
Τα τρία θύματα ήταν «προχωρημένης» ηλικίας και βρέθηκαν σε ένα σπίτι στην Ταμποαντέλ, ένα χωριό 1.500 κατοίκων στη Γαλικία, στη βορειοδυτική Ισπανία. Οι υπηρεσίες διάσωσης ανέφεραν ότι κοντά τους ήταν μια γεννήτρια την οποία είχαν δανειστεί γιατί ο ένας από αυτούς είχε ανάγκη να λαμβάνει οξυγόνο από μια συσκευή που λειτουργεί με ηλεκτρικό ρεύμα. Στον χώρο ωστόσο ανιχνεύτηκε υψηλή συγκέντρωση μονοξειδίου του άνθρακα.
Τοπικά μέσα ενημέρωσης έκαναν λόγο και για άλλους θανάτους, ο ένας εκ των οποίων συνδέεται με μια πυρκαγιά που προκλήθηκε από αναμμένο κερί.
Η ισπανική κυβέρνηση δεν ήταν σε θέση χτες το βράδυ να επιβεβαιώσει τους θανάτους γιατί στην Ισπανία οι υπηρεσίες διάσωσης υπάγονται στις περιφερειακές διοικήσεις.
Στο μεταξύ μία ημέρα μετά το μαζικό μπλακ άουτ στην Ισπανία, την Πορτογαλία και σε τμήματα της Γαλλίας, που σταμάτησε τρένα, ATM και φανάρια, μεταξύ άλλων, σε μια από τις μεγαλύτερες καταρρεύσεις του ευρωπαϊκού συστήματος ηλεκτροδότησης έχει οδηγήσει στην αναζήτηση των αιτιών που το προκάλεσε.
Αποκλείουν την κυβερνοεπίθεση
Η Red Electrica, η εταιρεία – διαχειριστής του ηλεκτρικού ρεύματος στην Ισπανία, απέκλεισε ως αιτία μια ενδεχόμενη κυβερνοεπίθεση, αλλά το Ανώτατο Δικαστήριο της Ισπανίας δήλωσε ότι θα ξεκινήσει έρευνα για τον προσδιορισμό της αιτίας.
Οι μέχρι στιγμής εξηγήσεις
Η Red Electrica σε ανακοίνωσή της το βράδυ της Δευτέρας μιλούσε για μια «ισχυρή ταλάντωση στη ροή ισχύος που προκάλεσε “μια πολύ σημαντική απώλεια παραγωγής”».
Οι αναλυτές της Aurora Energy δήλωσαν ότι η συχνότητα του δικτύου έπεσε από τα ονομαστικά 50Hz στα 49,85Hz, ενεργοποιώντας αυτόματα πρωτόκολλα έκτακτης ανάγκης.
«Η πτώση της συχνότητας πιθανότατα ξεκίνησε λόγω σοβαρών ταλαντώσεων σε γραμμές υψηλής τάσης στη νότια Γαλλία ή στην ενδοχώρα της Ισπανίας. Οι υποθέσεις περιλαμβάνουν ένα φυσικό σφάλμα (αποσύνδεση γραμμής), μια ξαφνική απώλεια παραγωγής εντός της Ισπανίας ή ένα ατμοσφαιρικό φαινόμενο», ανέφεραν. Αυτή η απώλεια παραγωγής ξεπέρασε αυτό που τα ηλεκτρικά συστήματα είναι σχεδιασμένα να διαχειρίζονται και το ισπανικό δίκτυο αποσυνδέθηκε από το ευρωπαϊκό σύστημα. Το ηλεκτρικό σύστημα κατέρρευσε στη συνέχεια, επηρεάζοντας τόσο το ισπανικό όσο και το πορτογαλικό σύστημα, σύμφωνα με τη Red Electrica.
Η Ισπανία εξήγαγε επίσης ρεύμα προς τη Γαλλία και την Πορτογαλία κατά τη στιγμή της διακοπής. Οι εξαγωγές προς τη Γαλλία ήταν κοντά στη διαθέσιμη καθαρή εξαγωγική ικανότητα μέχρι τις 10:00 π.μ. τοπική ώρα. Σύμφωνα με τα στοιχεία της Red Electrica, οι εξαγωγές προς τη Γαλλία σταμάτησαν στις 12:35 μ.μ. τοπική ώρα από 868 MW προηγουμένως.
Γιατί «πέφτει» το ρεύμα
Η συνηθέστερη αιτία μιας απρογραμμάτιστης διακοπής ρεύματος που θέτει εκτός λειτουργίας την ηλεκτρική ενέργεια σε μεγάλη κλίμακα είναι τα ακραία καιρικά φαινόμενα, όπως καταιγίδες, κεραυνοί ή ισχυροί άνεμοι. Όμως, ο καιρός την ώρα τη Δευτέρα ήταν καλός.
Διακοπές ρεύματος μπορεί επίσης να συμβούν όταν υπάρχουν βλάβες σε σταθμούς ηλεκτροπαραγωγής, γραμμές διανομής ρεύματος, υποσταθμούς ή άλλα μέρη του συστήματος.
Η ροή ηλεκτρικής ενέργειας μεταξύ των συστημάτων στην Ευρώπη διατηρείται στα 50 Hertz (Hz) για να διασφαλίζεται η σταθερότητα. Εάν αυτό το επίπεδο μεταβάλλεται, τα εφεδρικά συστήματα αποσυνδέουν περιουσιακά στοιχεία όπως οι πηγές παραγωγής ενέργειας από το δίκτυο για να τα προστατεύσουν από βλάβες.
Το ενεργειακό «μείγμα» της Ισπανίας
Η Ισπανία είναι ένας από τους μεγαλύτερους παραγωγούς ΑΠΕ στην Ευρώπη, βασιζόμενη σε αιολική και ηλιακή ενέργεια για το 43% του συνόλου, πολύ πάνω από τον παγκόσμιο μέσο όρο, σύμφωνα με στοιχεία του think tank «Ember».
Τα ηλιακά φωτοβολταϊκά (Φ/Β) αντιπροσώπευαν το 59% της ηλεκτρικής ενέργειας της Ισπανίας κατά τη στιγμή του μπλακ άουτ, τα αιολικά σχεδόν το 12%, τα πυρηνικά σχεδόν το 11% και τα εργοστάσια φυσικού αερίου συνδυασμένου κύκλου το 5%, σύμφωνα με τα στοιχεία της Red Electrica.
Σε διάστημα μόλις πέντε λεπτών, μεταξύ 12:30 και 12:35 μ.μ. τοπική ώρα (1030-1035 GMT) τη Δευτέρα, η παραγωγή από ηλιακά φωτοβολταϊκά έπεσε κατά περισσότερο από 50% σε 8 γιγαβάτ (GW) από περισσότερα από 18 GW, έδειξαν τα στοιχεία.
«Ένα από τα προβλήματα ήταν ότι δεν υπήρχε αρκετή σταθερή ισχύς, όπως το φυσικό αέριο και η πυρηνική και η υδροηλεκτρική αποθήκευση, για να αντιμετωπιστεί η ξαφνική πτώση της παραγωγής ενέργειας», δήλωσε πηγή της βιομηχανίας, αναφερόμενη στην πτώση της ηλιακής παραγωγής.
Τι θα μπορούσε να προκαλέσει το μπλακ άουτ
Μια άλλη πηγή με άμεση γνώση του κλάδου δήλωσε ότι πριν από τη διακοπή το ισπανικό δίκτυο λειτουργούσε με πολύ μικρή «αδράνεια», η οποία είναι η ενέργεια που αποθηκεύεται σε μια μεγάλη περιστρεφόμενη μάζα όπως μια γεννήτρια ή σε ορισμένους βιομηχανικούς κινητήρες και η οποία λειτουργεί ως ρυθμιστικό στοιχείο, καθώς μπορεί να χρησιμοποιηθεί γρήγορα για να αντισταθμίσει τις ξαφνικές αλλαγές στη ζήτηση ή την προσφορά.
«Σε αυτές τις συνθήκες (όταν υπάρχει μικρή αδράνεια), αν υπάρξει πτώση της παραγωγής για οποιονδήποτε λόγο, το δίκτυο χάνει (περισσότερη) αδράνεια και όλα αποτυγχάνουν. Και σε ένα μπλακάουτ, πρέπει να αποκαταστήσετε την αδράνεια πριν επαναφέρετε τα πράγματα σε λειτουργία, κάτι που διαρκεί μερικές ώρες», δήλωσε η πηγή, διατηρώντας την ανωνυμία της.
Πώς αποκαθίσταται η ζημιά;
Το «black start» είναι η διαδικασία αποκατάστασης της ηλεκτρικής ενέργειας έπειτα από μια μεγάλη διακοπή. Περιλαμβάνει τη σταδιακή επανεκκίνηση των μονάδων παραγωγής ηλεκτρικής ενέργειας μεμονωμένα και την επανασύνδεσή τους στο δίκτυο.
Καθώς η Ισπανία προσπαθούσε να επαναφέρει περισσότερη ενέργεια τη Δευτέρα, έθεσε σε λειτουργία περισσότερα εργοστάσια φυσικού αερίου και υδροηλεκτρικής ενέργειας και αύξησε τις εισαγωγές ενέργειας από τη Γαλλία και το Μαρόκο.
Τι συμβαίνει με το πλεόνασμα των ΑΠΕ
Η κατάρρευση της Δευτέρας προκάλεσε συζήτηση σχετικά με το κατά πόσον η αστάθεια της ηλιακής και αιολικής παροχής έκανε τα συστήματα ηλεκτρικής ενέργειας της πιο ευάλωτα σε μια τέτοια διακοπή.
Ο πρωθυπουργός της Ισπανίας Πέδρο Σάντσεθ δήλωσε την Τρίτη ότι δεν υπάρχει πρόβλημα περίσσειας των ΑΠΕ.
Παρόλα αυτά, η ταχεία ανάπτυξη των ΑΠΕ στην Ευρώπη έχει κατακλύσει τα δίκτυα κατά τη διάρκεια περιόδων με έντονο ηλιακό φως και χαμηλή ζήτηση, οδηγώντας μερικές φορές τις τιμές χονδρικής πώλησης ηλεκτρικής ενέργειας στο μηδέν ή σε αρνητικά επίπεδα και αναγκάζοντας τα ηλιακά πάρκα να περιορίσουν την εισροή τους.
Οι αναλυτές αναμένουν αύξηση των ωρών με αρνητικές τιμές στην Ισπανία και την Πορτογαλία το 2025 λόγω της περαιτέρω επέκτασης των ηλιακών πάρκων.
Η κατάσταση δείχνει την πολυπλοκότητα της διαχείρισης των σύγχρονων ενεργειακών συστημάτων, καθώς ενσωματώνουν αυξανόμενα επίπεδα διαλείπουσας ανανεώσιμης ενέργειας, δήλωσε ο Victor Becerra, καθηγητής μηχανικής συστημάτων ηλεκτρικής ενέργειας στο Πανεπιστήμιο του Πόρτσμουθ στο Ηνωμένο Βασίλειο.
