Το πρόγραμμα, που υλοποιείται από την περιβαλλοντική οργάνωση iSea με την υποστήριξη του Κοινωφελούς Ιδρύματος Αθανασίου Κ. Λασκαρίδη, έχει καταφέρει μέσα σε έξι χρόνια να απομακρύνει από τον βυθό περισσότερους από 235 τόνους θαλάσσιων απορριμμάτων, με την πολύτιμη συμβολή 65 αλιευτικών σκαφών -εκ των οποίων 54 συμμετέχουν ενεργά μέχρι και σήμερα.
Η ιδιαιτερότητα του προγράμματος έγκειται στον τρόπο υλοποίησής του: οι ψαράδες συλλέγουν τα απορρίμματα που μπλέκονται στα δίχτυα τους κατά τη διάρκεια της καθιερωμένης αλιευτικής δραστηριότητας και τα καταγράφουν βάσει ειδικού πρωτοκόλλου. Στη συνέχεια, τα απορρίμματα αυτά παραδίδονται στις διαθέσιμες λιμενικές εγκαταστάσεις.
Από τον Οκτώβριο του 2019 έως σήμερα, έχουν καταγραφεί 235 τόνοι απορριμμάτων και 375.043 αντικείμενα που ανασύρθηκαν από τα βάθη. Παράλληλα, από τον Ιανουάριο έως τον Μάιο του 2025 έχουν απομακρυνθεί περισσότεροι από 49 τόνοι απορριμμάτων, καταγράφηκαν 64.004 αντικείμενα από τα οποία 15.445 είναι σχετικά με τον κλάδο της αλιείας. Από το σύνολο του βάρους των απορριμμάτων, τα πλαστικά απορρίμματα αποτελούν το συντριπτικό ποσοστό του 50%, ενώ ακολουθούν τα αντικείμενα που ανήκουν στην κατηγορία μέταλλο σε ποσοστό 23% και στην κατηγορία γυαλί - κεραμικό 13%, με τις υπόλοιπες κατηγορίες να ακολουθούν σε μικρότερα ποσοστά.
Στο σύνολο του αριθμού των αντικειμένων που απομακρύνθηκαν, το συντριπτικό ποσοστό του 82% ήταν πλαστικά αντικείμενα που συλλέχθηκαν από τα συμμετέχοντα αλιευτικά σκάφη, με πολυπληθέστερες τις πλαστικές σακούλες (27%) και τα πλαστικά μπουκάλια (19%), ακολουθούν οι βιομηχανικές σακούλες (12%) ενώ απορρίμματα όπως σχοινάκια από το αλιευτικό εργαλείο γρι-γρι και τα κιούπια χταποδίων βρίσκονται μέσα στην πρώτη δεκάδα.
Ο κομβικός ρόλος των αλιέων στην εύρυθμη λειτουργία του θαλάσσιου οικοσυστήματος
Όπως εξηγεί μιλώντας στα «Μακεδονικά Νέα» η Μαρία Σιδηροπούλου, υπεύθυνη του προγράμματος από την iSea, «οι ψαράδες είναι οι πρώτοι που αντιλαμβάνονται ότι κάτι ίσως να μην πηγαίνει καλά στο περιβάλλον και συγκεκριμένα στη θάλασσα όπου περνούν πολλές ώρες. Οι περισσότεροι βρίσκονται στο επάγγελμα από μικρά παιδιά λόγω οικογενειακής παράδοσης. Είναι οι πρώτοι που αντιλαμβάνονται την αύξηση των απορριμμάτων και τη μείωση των ψαριών».
Η αρχή έγινε το 2019, όταν -από τον Οκτώβριο μέχρι και τον Δεκέμβριο- το Fishing For Litter υλοποιήθηκε πιλοτικά στα λιμάνια της Νέας Μηχανιώνας και της Καβάλας με τη συμμετοχή 8 αλιευτικών σκαφών, ενώ σήμερα εφαρμόζεται σε 23 λιμάνια (Νέα Μηχανιώνα, Θεσσαλονίκη, Καβάλα, Αλεξανδρούπολη, Σαμοθράκη, Πόρτο Λάγος, Λήμνος, Σταυρός Θεσσαλονίκης, Βόλος, Πέτρα Λέσβου, Πέραμα Λέσβου, Μυτιλήνη, Χίος, Μεστά Χίου, Βαθύ Σάμου, Πάτμος, Λέρος, Σκιάθος, Κάλυμνος, Χανιά, Πάτρα, Κυλλήνη και Άγιος Νικόλαος Κρήτης).
«Πλέον έχουμε επεκταθεί στο μεγαλύτερο μέρος του Αιγαίου και έχουμε συνεργαζόμενα σκάφη ακόμα και στην Πάτρα, την Κυλλήνη και την Κρήτη. Θα θέλαμε πάντα να υπάρχουν όσο το δυνατόν περισσότεροι συνεργάτες στο πλευρό μας για την αντιμετώπιση του προβλήματος», σημειώνει σχετικά η υπεύθυνη του προγράμματος».
Όπως επισημαίνει, «οι αλιείς είναι θετικοί στη συμμετοχή τους στο πρόγραμμα προκειμένου να βοηθήσουν το περιβάλλον μέσα στο οποίο δουλεύουν. Κάποιοι είναι σταθεροί συνεργάτες του προγράμματος από την αρχή και χαιρόμαστε πολύ που τους έχουμε στο πλευρό μας. Μας δίνουν πολύ σημαντικά δεδομένα γιατί στα βάθη που δουλεύουν δεν μπορούμε να βουτήξουμε, να κάνουμε μια κατάδυση. Υπάρχει η εναλλακτική των νέων τεχνολογιών η οποία όμως εκτινάσσει το κόστος για τον εξοπλισμό και τα άτομα που τον διαχειρίζονται».
Άγκυρες, νάρκες και πολεμικά οχήματα στους ελληνικούς βυθούς
Εντύπωση προκαλεί και το είδος των ευρημάτων, καθώς σε αρκετές περιπτώσεις απέχουν κατά πολύ από αυτά που θα μπορούσε να υποθέσει ο κοινός νους. Παιδικές κούκλες, υπολογιστές τσέπης και DVD players, αλλά και νάρκες, θραύσματα αεροπλάνου και πολεμικά οχήματα βρέθηκαν στους ελληνικούς βυθούς.
Μάλιστα, στη Χίο, ανασύρθηκε η άγκυρα της τουρκικής ναυαρχίδας που πυρπολήθηκε από τον Κανάρη, η οποία σήμερα κοσμεί το Λιμεναρχείο της Χίου, ενώ στη Σάμο ψαράδες έβγαλαν από τα βάθη τον σκελετό ενός παλιού ελικοπτέρου, .
«Ο κόσμος δεν μπορεί να αντιληφθεί τι μπορεί να αφαιρέσουν οι αλιείς από τα μεγάλα βάθη της θάλασσας», σημειώνει χαρακτηριστικά η κα Σιδηροπούλου. «Το μεγαλύτερο μέρος των απορριμμάτων που βρίσκονται στη θάλασσα έχει προέλθει και παραχθεί στη στεριά. Επίσης πρόκειται για αντικείμενα που φεύγουν από σκάφη και από άλλες δραστηριότητες», εξηγεί.
Με το βλέμμα στραμμένο στον Οκτώβριο
Το Fishing for Litter βασίζεται στο πρωτόκολλο OSPAR Agreement 2017-018 και αποτελεί μία από τις ελάχιστες διαθέσιμες μεθόδους συστηματικής καταγραφής βενθικών απορριμμάτων σε μεγάλα βάθη, στα οποία δεν είναι εφικτή η κατάδυση, παρά μόνο με πανάκριβες τεχνολογικές λύσεις. Τα δεδομένα που συγκεντρώνονται αξιοποιούνται για την εφαρμογή της Οδηγίας-Πλαίσιο για τη Θαλάσσια Στρατηγική (2008/56/ΕΚ).
Καθώς οι αλιείς σταματούν τη δράση τους κατά τη θερινή περίοδο, το επόμενο κρίσιμο διάστημα ξεκινά από τον Οκτώβριο. Μέχρι τότε, οι ομάδες της iSea εργάζονται για την ενημέρωση και την ευαισθητοποίηση της αλιευτικής βιομηχανίας, στοχεύοντας στην ένταξη ακόμη περισσότερων επαγγελματιών αλιέων στο Fishing for Litter, καθώς και την την αλλαγή των πρακτικών διαχείρισης των απορριμμάτων τους, την απομάκρυνση θαλάσσιων απορριμμάτων και την καταγραφή των απορριμμάτων που προκύπτουν κατά την αλιευτική δραστηριότητα της μέσης αλιείας.
