O Διεθνολογος και καθηγητής Παγκόσμιας Πολιτικής Οικονομίας στο Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, ο οποίος αποτελεί και μέλος του Επιστημονικού Συμβουλίου Ανάλυσης Υβριδικών Απειλών αναλύει σε βάθος το τι μπορεί να συνιστά Υβριδική και Ασύμμετρη Απειλή, από ποιους μπορεί να εκδηλωθεί, πού έχουν σημειωθεί πρόσφατα ενώ δεν παραλείπει να σχολιάσει και την προσπάθεια προστασίας που κάνει η χώρα της Ελλάδας απέναντι σε τέτοιες τυφλές ενέργειες.
Συνέντευξη στον Θωμά Καλέση
-Κύριε Μποζίνη τι εννοούμε με τον όρο Υβριδικές και Ασύμμετρες Απειλές;
Με τον όρο υβριδικές απειλές συνήθως αποκαλούμε τις απειλές εκείνες οι οποίες διεξάγονται σε καιρό μιας κατάστασης μεταξύ πολέμου και ειρήνης. Τώρα, όταν αναφερόμαστε σε υβριδικές απειλές εννοούμε τη χρήση υβριδικών μεθόδων επίθεσης, οι οποίες -κατά την προσωπική μου κρίση- δεν αποτελούν αιτία πολέμου, αλλά έχουν στόχο τον αποπροσανατολισμό, την ευαλωτότητα και τη δημιουργία προβλημάτων συντονισμού και άμεσης λήψης αποφάσεων από την πλευρά αυτού που δέχεται την επίθεση.
Μπορεί να εκδηλώνονται από κράτος σε κράτος, αλλά συχνά οι ασύμμετρες και υβριδικές απειλές μπορούν να εκδηλωθούν από μη κυβερνητικές παραστρατιωτικές ομάδες όπως π.χ. οι Χούθι. Επίσης σε αυτές τις απειλές μπορούμε να ενσωματώσουμε και τις κυβερνοεπιθέσεις, τον ψυχολογικό πόλεμο, την κυβερνοπροπαγάνδα, τα σαμποτάζ, τις κυβερνο-βιοεπιθέσεις, τα βιολογικά όπλα και όλα αυτά τα στοχεία που οδηγούν τελικά σε έναν ολιστικό υλικό πόλεμο.
Εδώ, θα μπορούσαμε να σημειώσουμε ότι ο πρώτος χρήστης υβριδικού πολέμου ήταν η Ρωσία, στον πόλεμο της Κριμαίας το 2014 με τα μικρά χαρακτηριστικά πράσινα ανθρωπάκια.
Ο πρωθυπουργός δε κατά την πρόσφατη ομιλία του στον ΟΗΕ, χρησιμοποίησε τον όρο υβριδικές και ασύμμετρες απειλές στις θαλάσσιες οδούς, εννοώντας στην ουσία ότι αυτού του είδους οι απειλές δεν επιδέχονται κάποιον περιορισμό όσον αφορά στους στόχους.
Σήμερα είναι θαλάσσιες που επηρεάζουν το εμπόριο, το δε εμπόριο δημιουργεί ένα ντόμινο εξελίξεων το οποίο μπορεί να αυξήσει τις τιμές των προϊόντων. Επιπλέον βάζουμε και την κερδοσκοπία που υπάρχει στο εσωτερικό των κρατών και των πολυεθνικών επιχειρήσεων σε κάθε χώρα, γεγονός που επίσης μπορεί να αυξήσει όλες τις τιμές σε προϊόντα, οπότε καταλαβαίνεται και περί τίνος συζητάμε.
-Έχουμε κάποιο πρόσφατο παράδειγμα υβριδικής επίθεσης;
Ένα case study που υπάρχει αυτή τη στιγμή είναι μια κυβερνοεπίθεση που διεξήχθη εναντίον της πολυεθνικής Marks & Spencer, γεγονός που στοίχισε περίπου το 30% των ετήσιων εσόδων της.
Πρόκειται για μια κυβερνοεπίθεση, την οποία κανείς δεν γνωρίζει ποιος την κάνει, αν και προσωπικά πιστεύω ότι και σε αυτή την περίπτωση πρέπει να είχαμε ρωσικό δάκτυλο, η οποία ωστόσο είχε άμεσο αντίκτυπο και στο status quo της Μ. Βρετανίας, καθώς αποδείχθηκε ότι το σύστημά της είναι ευάλωτο σε τέτοιου είδους απειλές και επιθέσεις.
Δείχνει δηλαδή ότι σήμερα μπορεί να έγινε μια κυβερνοεπίθεση στα Marks & Spencer αλλά αύριο μπορεί να γίνει σε μια άλλη πολυεθνική και μεθαύριο στα συστήματα ελέγχου νερού και υδροδότησης. Ακόμη και για αυτό το γεγονός που συνέβη πρόσφατα στην Ιβηρική Χερσόνησο με το black out, δόθηκαν δύο εξηγήσεις. Η μία ήταν με την ταλάντωση των καλωδίων και η άλλη έκανε λόγο για υβριδική επίθεση.
Άρα όλα αυτά συγκλίνουν στο συμπέρασμα ότι στις υβριδικές απειλές όλα τα κράτη κατά κάποιο τρόπο είναι ευάλωτα. Και δεν υπάρχει 100% ανθεκτικότητα, ειδικά στις κρίσιμες υποδομές.
-Υπάρχει αυτό που ονομάζουμε μια δέσμη μέτρων ασφαλείας που μπορούν να αυξήσουν την προστασία των κρατών από τέτοιου είδους ασύμμετρες απειλές και υβριδικές επιθέσεις;
Υπάρχει αυτό που ονομάζουμε προετοιμασία. Και στην προετοιμασία ανήκει η προστασία των κρίσιμων υποδομών όπως ο κυβερνοχώρος, οι συγκοινωνίες, η υγεία, η παιδεία, οι υδροηλεκτρικές εγκαταστάσεις κλπ.
Ωστόσο σε καμία περίπτωση δεν μπορούν προς το παρόν τουλάχιστον να αντιμετωπιστούν 100% αποτελεσματικά. Το βασικό στοιχείο είναι η σωστή προετοιμασία, ο συντονισμός και η διαχείριση κρίσεων έτσι ώστε να μην αυξηθεί η καταστροφή.
Οι υβριδικές απειλές μπορούν να εξελιχθούν σε καταστροφικές απειλές και κινδύνους. Άρα λοιπόν ο συντονισμός του δημόσιου φορέα μαζί με την κοινωνία είναι αυτοί που όχι μόνο μπορούν να αποτρέψουν αλλά και αν ακόμα εκδηλωθεί μια υβριδική απειλή σε οποιοδήποτε domain, είτε στη γη, είτε στον αέρα, είτε στη θάλασσα, να την αντιμετωπίσουν επιτυχώς χωρίς να έχουν σοβαρές απώλειες.
-Οι υβριδικές επιθέσεις συνιστούν ένα νέο είδος τρομοκρατίας;
Όχι. Οι υβριδικές απειλές δεν συνιστούν τρομοκρατία. Είναι απλά ένας νέος τρόπος κατά τον οποίο ο αντίπαλος προσπαθεί όχι να νικήσει, γιατί στις υβριδικές απειλές δεν ηττάται κανείς κατά κράτος, αλλά να προκαλέσει πλήγμα.
Στην τρομοκρατία υπάρχει αυτό που λέει ο όρος, η προσπάθεια τρομοκράτησης της κοινωνίας. Η υβριδική επίθεση έχει ως στόχο να επιφέρει σοβαρό πλήγμα, είτε στον τρόπο λειτουργίας ενός κράτους είτε σε ένα brand name. Για αυτό και λέω πάντα ότι δεν αποτελεί casus belli. Γιατί κανένας δεν γνωρίζει ποιος κρύβεται από πίσω.
-Η Ελλάδα πώς αντιμετωπίζει αυτό το κρίσιμο και ζωτικό σημείο της πρόληψης και προστασίας;
Ξέρετε ότι υβριδική επίθεση δεν συνιστά μόνο ένα πλήγμα στον εχθρό. Υβριδική επίθεση μπορεί να αποτελεί και η προσπάθεια συλλογής πληροφοριών ή αντίθετα και η προσπάθεια να φορτώσεις ένας κράτος με παραπληροφόρηση.
Σε κάθε περίπτωση στην Ελλάδα μπορούμε να πούμε ότι από τον περασμένο Δεκέμβριο λειτουργεί το Επιστημονικό Συμβούλιο Ανάλυσης Υβριδικών Απειλών που υπάγεται στην Εθνική Αρχή Κυβερνοασφάλειας του υπουργείου Ψηφιακής Διακυβέρνησης, στο οποίο μάλιστα έχω την χαρά και την τιμή να αποτελώ μέλος.
Πρόκειται για μια πανευρωπαϊκή πρωτοβουλία, αλλά ξαναλέω πως η επικοινωνία και ο συντονισμός με την ίδια την κοινωνία είναι το πιο σημαντικό στοιχείο ώστε να αντιμετωπίσεις τέτοιου είδους ζητήματα. Διότι, μια υβριδική απειλή δεν μπορεί να αντιμετωπιστεί ούτε μόνο από τους κρατικούς φορείς, ούτε από το Παρατηρητήριο Υβριδικών Απειλών. Πρέπει να υπάρξει συνεργασία όλων, προκειμένου να μοιραζόμαστε σωστές πληροφορίες και να υπάρχει σωστή και συντονισμένη διαχείριση κρίσεων.
-Σε ευρωπαϊκό επίπεδο μπορούμε να πούμε κάτι περισσότερο;
Στην Ευρώπη αυτό που μπορούμε να πούμε είναι ότι οι εταίροι δίνουν ιδιαίτερη έμφαση στην ασφάλεια πληροφοριακών συστημάτων, κυβερνοχώρου αλλά και στην διακίνηση πληροφοριών.
Την ίδια ώρα έχει δημιουργηθεί στην Εστονία το Κέντρο Αριστείας για την Αντιμετώπιση Υβριδικών απειλών, όπου συνεργάζονται όλα τα μέλη - κράτη της ΕΕ, αλλά νομίζω ότι αυτό το εγχείρημα αυτό βρίσκεται ακόμη σε πρώιμο στάδιο, γιατί όσο προχωράει η τεχνολογία, με drones, τεχνητή νοημοσύνη, νευροτεχνολογία κλπ, τόσο περισσότερο οι υβριδικές απειλές όχι μόνο θα αυξάνονται, αλλά θα εξειδικεύονται.
Αυτό σημαίνει ότι πάντα η τεχνολογία θα είναι πολλά βήματα μπροστά από την ολιστική αντιμετώπιση υβριδικών απειλών.
-Είναι σαν αυτό που λέμε δηλαδή με το ντόπινγκ και το αντι-ντόπινγκ, που το πρώτο θα είναι πάντα ένα βήμα πιο μπροστά από το δεύτερο...
Αυτό ακριβώς. Δείτε και αυτό που ανέφερε ο πρωθυπουργός πρόσφατα στον ΟΗΕ για την εφοδιαστική αλυσίδα μιλώντας για υβριδικές και ασύμμετρες απειλές. Εγώ σ' αυτό θα ήθελα να προσθέσω ότι ένα μέρος της παγκόσμιας ασφάλειας, η οποία παγκόσμια ασφάλεια βρίσκεται αυτή τη στιγμή σε κρίση λόγω των περιφερειακών πολέμων και των αναδυόμενων δυνάμεων οι οποίες είναι μη ελέγξιμες και όλα αυτά πάντα σε συνδυασμό με τον καλπασμό εξέλιξης της τεχνολογίας, αποτελεί πάντοτε η διαχείριση από την πλευρά των κρατών αλλά και η προσπάθεια να ενισχύσουν την εθνική, τεχνολογική και προληπτική τους ασφάλεια.
