Ύστερα από πέντε χρόνια και μια οδοιπορία που εξελίχθηκε σε εσωτερική περιπλάνηση, απαντά με την έκθεση 115 έργων του στην Αγιορειτική Εστία, που δοκιμάζουν να προσεγγίσουντον αθέατο πυρήνα του αθωνικού βίου.
«Γιώργος Ταξίδης. Άγιον Όρος. Τόπος σιωπής» είναι ο τίτλος της έκθεσης που εγκαινιάζεται την Τρίτη 24 Ιουνίου 2025, στις 20.00, στην Αγιορειτική Εστία (Εγνατία 109). Παρουσιάζονται 115 έργα ποικίλων τεχνικών: μολύβι, κάρβουνο, λάδι, υδατογραφία, καθώς και έργα γλυπτικής και χαρακτικής.
Η έκθεση είναι το αποτέλεσμα ενός πενταετούς εικαστικού προγράμματος της Αγιορειτικής Εστίας, στο πλαίσιο των δράσεώντης για την ενίσχυση της σύγχρονης καλλιτεχνικής καταγραφής του Αγίου Όρους. «Θέλουμε μέσα από αυτά τα προγράμματα να βρίσκουμε νέους καλλιτέχνες και να παρουσιάζουν μια ολοκληρωμένη προσωπική δουλειά γύρω από το Άγιον Όρος. Να συνεχίσουμε και στο μέλλον την παράδοση που ξεκίνησαν οι πρώτοι περιηγητές καλλιτέχνες στο Άγιο Όρος», εξηγεί ο Αναστάσιος Ντούρος, διευθυντής της Αγιορειτικής Εστίας, που είχε την επιμέλεια του προγράμματος. «Ουσιαστικά δημιουργείται ένα μεγάλο αρχείο το οποίο μένει στην Αγιορειτική Εστία, μία πινακοθήκη», προσθέτει.
Η συνεργασία ξεκίνησε το 2019 στη Νέα Υόρκη, όπου ο Αναστάσιος Ντούρος συνάντησε τον Γιώργο Ταξίδη και του πρότεινε να συμμετάσχει στο πρόγραμμα. Το 2020 έκαναν το πρώτο κοινό τους ταξίδι στο Άγιο Όρος. Το αρχικό πλάνο προέβλεπε δύο χρόνια εργασία, οι συνθήκες της πανδημίας όμως το άλλαξαν.Όπως εξηγεί ο διευθυντής της Αγιορειτικής Εστίας, εντέλει χρειάστηκαν πέντε χρόνια και ο Γιώργος Ταξίδης έκανε δεκαπέντε επισκέψεις στο Άγιο Όρος.
«Κάθε ταξίδι του ήταν ένα ξεχωριστό προσωπικό βίωμα: έζησε με τους μοναχούς, συμμετείχε στις λατρευτικές τους συνήθειες, πήγε και στα 20 μοναστήρια, μπήκε σε σκήτες και κελιά, περπάτησε σε μονοπάτια. Αυτή η βιωματική του εμπειρία φαίνεται και στα έργα της έκθεσης. Όταν ξεκινήσαμε τη συνεργασία, δεν προσδιορίσαμε κανέναν τρόπο για να δουλέψει, είχε πλήρη ελευθερία. Αυτό απέδωσε μια εσωτερική περιπλάνηση, στην οποία ο κάθε προσκυνητής μπορεί να πάρει τη θέση του καλλιτέχνη», λέει ο Αν. Ντούρος. «Εμείς αναζητούμε δημιουργούς που θα αφήσουν το στίγμα τους. Διότι μπορεί να βρεθείς στο Άγιο Όρος, να φωτογραφίσεις ή να ζωγραφίσεις, και να μη σε αγγίξει τίποτα, να το δεις ως τουρίστας».
Ο ίδιος ο καλλιτέχνης μιλά στα Μακεδονικά Νέα για τη βιωματική του εμπειρία στο Άγιον Όρος, την εσωτερική διαδικασία πίσω από τη δημιουργία των έργων, αλλά και για την «εύλαλη σιωπή» που αποτυπώνεται στη δουλειά του.
Συνέντευξη στη Χρύσα Νάνου
-Τι κρατάτε από την πρώτη σας επίσκεψη στο Άγιο Όρος;
Πριν από τη συνεργασία αυτή, δεν είχα ξαναπάει στο Άγιο Όρος. Το γνώριζα, αλλά δεν το είχα φανταστεί ως εικαστική εμπειρία. Πάντα, όμως, με ενδιέφερε η μοναστική ζωή —όχι απαραίτητα στο Άγιο Όρος— και ήθελα να καταλάβω τι οδηγεί έναν άνθρωπο σε αυτήν την πλήρη αφοσίωση. Έχοντας πλέον πάει στο Άγιο Όρος 15 φορές, θυμάμαι πάντα έντονα την πρώτη επίσκεψη, το βάπτισμά μου στην αθωνική πολιτεία. Φτάσαμε ξημερώματα και μας πήρε δυόμισι ώρες γιατί ταξιδέψαμε με το αργό πλοίο. Έβλεπα από μακριά τον Άθω, ένα ένα τα μοναστήρια, καθώς σταματούσαμε στους αρσανάδες. Όταν μείναμε την πρώτη βραδιά στη Μονή Ιβήρων, ξύπνησα στις 3 τα ξημερώματα. Γύρισα προς το κρεβάτι και είδα το αποτύπωμα που άφησε το σώμα μου. Και μεταφορικά και κυριολεκτικά μπήκε στο μυαλό μου η ιδέα του εσωτερικού: ήταν το αποτύπωμα μίας ανθρώπινης ύπαρξης στο εσωτερικό του δωματίου. Έτσι, όταν μπήκα ξανά το καλοκαίρι μόνος μου, πλέον κατέγραφα για μένα όλα τα κρεβάτια που με φιλοξένησαν, όλα τα δωμάτια, κάποια απλά, χωρίς καν παράθυρο, άλλα πιο περιποιημένα. Αναρωτιόμουν πόσοι άνθρωποι έχουν περάσει από εκείκαι σκεφτόμουν ότι αυτό δεν έχει σχέση με τη συνθήκη ενός ξενοδοχείου. Βλέπεις ένα μαξιλάρι, ένα σεντόνι και από πάνω μία βυζαντινή εικόνα. Επιδίωξα λοιπόν να βάλω τον θεατή των έργων στον πυρήνα του κελιού, όχι του δείξω απλώς κάτι που μπορεί να βρει στο ίντερνετ. Ήθελα να ταυτιστεί με τα έργα,άσχετα αν έχει πάει στο Άγιο Όρος. Ιδίως ο γυναικείος πληθυσμός. Ένας μοναχός μου είπε για ένα έργο μου: «Μου θυμίζει την προσευχή– σε αυτό το δωμάτιο προσεύχομαι».
-Τι σημαίνει για εσάς ο τίτλος της έκθεσης «Τόπος Σιωπής»; Πώς επιλέχθηκε;
Έτσι το βίωσα. Στο πρώτο μου ταξίδι το 2020 υπήρχε σιωπή λόγω πανδημίας, δεν υπήρχαν επισκέπτες. Συνήθιζα να δουλεύω απομονωμένος. Ήμουν μόνος μου στα μοναστήρια, στα μονοπάτια. Στο Άγιο Όρος δεν υπάρχει φασαρία. Όταν κλείνουν οι πόρτες, από τις 5.30 το απόγευμα, δεν ακούς τίποτα, μόνο τα τσακάλια που τραγουδάνε και λύκους, μέχρι να φτάσει το ξημέρωμα και να ακούσεις το τάλαντο, το ξύλο που χτυπάνε οι μοναχοί και καλούν τον κόσμο να έρθει στην εκκλησία ή την τράπεζα. Στην έκθεση παρουσιάζουμε 115 έργα, δεν υπάρχει πουθενά άνθρωπος, η εικόνα του ανθρώπου. Το κοντινότερο που υπάρχει σε ανθρώπινη παρουσία είναι σε ένα έργο από τη Μεγίστης Λαύρας, όπου διακρίνεται μία σκιά σε έναν διάδρομο – ίσως σκιά ανθρώπου ίσως αντικειμένου, ίσως οφθαλμαπάτη ή και κάποιο θαύμα. Φτάνεις στην άκρη του αινίγματος πού είναι ο άνθρωπος ένα φως που ανάβει σε ένα δωμάτιο, κάποιος κοιμάται, κάποιος προσεύχεται. Δεν υπάρχει ο άνθρωπος στα έργα, που εγείρει φασαρία. Θα σας παραπέμψω και σε μία φράση του πατέρα Γρηγόριου Βαλτογιάννη που αναφέρεται στην εύλαλη σιωπή. Για να καταλάβεις τον Θεό πρέπει να σιωπήσεις.
-Απεικονίσατε την εμπειρία σας από την επίσκεψη στο Οστεοφυλάκιο σε έναν συγκλονιστικό πίνακα.
Είναι το Οστεοφυλάκιο της Μονής Ξενοφώντος. Έχω συναντήσει αρκετές τέτοιες εικόνες, είναι σύνηθες να κρατάνε τις κάρες των μοναχών μετά τη διαδικασία εκταφής, σε ένα ράφι. Είναι μνήμη θανάτου. Σου υπενθυμίζει ότι είσαι φθαρτός, ότι πρέπει να είσαι ταπεινός και ότι η ζωή είναι μετέπειτα. Δεν φαίνεται αν είσαι πλούσιος ή φτωχός, ψηλός ή κοντός, όλα ίδια. Η ισότητα των ανθρώπων. Αυτοί είμαστε στο τέλος και αυτοί θα παραμείνουμε. Για τους Αγιορείτες είναι ευχάριστο σαν εικόνα. Όχι ότι επιζητούν τον θάνατο, αλλά νιώθουν ότι φτάνουν κοντά στον Θεό, προετοιμάζονται για μία άλλη ζωή.
Πώς επηρέασε η εμπειρία της παραμονής σας στο Άγιον Όρος την προσωπική σας κοσμοθεωρία;
Ο πατέρας Ιωακείμ από τον Μυλοπόταμο μου είπε κάποτε ότι το Άγιο Όρος μοιάζει με έναν αλευρόμυλο. Άλλος περνάει κι άλλος προσπερνάει, άλλος μένει περισσότερη κι άλλος λιγότερη ώρα. Όλοι όμως φεύγουν με λίγο αλεύρι στις σόλες των παπουτσιών τους. Δεν υπάρχει περίπτωση να μην αλλάξεις τον τρόπο σκέψης σου ερχόμενος στο Άγιο Όρος. Μίλησα με μοναχούς, είδα τόσα πράγματα στα μουσεία, τους χώρους συντήρησης – σε κάποια μοναστήρια μου έδωσαν ιδιαίτερη προσοχή, σε κάποια λιγότερο, σε άλλα καθόλου. Μου έδωσε υλικό για σκέψη όλο αυτό, και εννοείται ότι σε αλλάζει αν εσύ το θέλεις και το επιθυμείς. Στο Άγιο Όρος βλέπεις αυτά που θέλεις να δεις: Αν θέλεις να δεις στραβά, θα δεις στραβά, αν θέλεις να δεις θαύματα, θα δεις θαύματα.
Είχατε κάποια θρησκευτικότητα πριν βρεθείτε στο Άγιο Όρος;
Πάντα υπήρχε μέσα μου ένα κομμάτι πνευματικότητας. Για χρόνια αναρωτιόμουν αν υπάρχει ή δεν υπάρχει ο Θεός, ποιος είναι ο Θεός. Στο Άγιο Όρος έμαθα ότι με αφορά τι πρεσβεύει ο Θεός και όχι τι είναι. Η μεγαλύτερη αρετή που διδάχτηκα από τα ταξίδια μου εκεί είναι η συγχωρητικότητα, που είναι κάτι απίστευτο για τον άνθρωπο. Κι επιπλέον έμαθα τι μου είναι αυτός ο δρόμος, πώς μου μαθαίνει να ζω. Έχει πολύ μεγάλη αξία να διαβάζουμε τη θρησκεία μας, να τη μετατρέπουμε σε καθημερινή ζωή.
Καταγράψατε την εμπειρία σας όχι μόνο στα εικαστικά έργα αλλά και σε ένα ημερολόγιο...
Κρατούσα ημερολόγιο σε κάθε ταξίδι, το άρχισα ως σημειώσεις πιο πολύ για μένα. Μετά έγινε ανάγκη να βάλω σκέψεις και άλλα στοιχεία. Ο άνθρωπος που δεν υπάρχει στις εικόνες υπάρχει στο ημερολόγιο, όπως για παράδειγμα ένας οδηγός λεωφορείου με το οποίο ταξίδεψα, επισκέπτες που μοιραστήκαμε ένα βράδυ, μοναχοί με τους οποίους συνομίλησα, όλες μου οι εμπειρίες έχουν μπει σε σημειώσεις.
-Στο ημερολόγιό σας κάνετε μια παραλληλία μεταξύ ζωής καλλιτέχνη και μοναχού. Πώς βιώσατε αυτή τη «σιωπηλή συγγένεια»;
Κάπως οι ζωές μας σαν να συμβαδίζουν. Και ο μοναχός και ο καλλιτέχνης δείχνουν προσήλωση σε έναν σκοπό, το έργο καθενός έχει τις δυσκολίες, τους πειρασμούς, πράγματα που παρεμβαίνουν. Σαν καλλιτέχνης πρέπει να έχεις πίστη σε αυτό που κάνεις, να το συνεχίσεις, είναι μοναχικό ταξίδι. Παρομοιάζω τη ζωγραφική μου με την προσευχή, διότι απαιτεί χρόνο και προσήλωση, πρέπει να επιμένεις. Η προσευχή είναι μία σκέψη εσωτερική. Όταν ζωγραφίζω, έχω την αίσθηση αυτού που ζωγραφίζω σαν να είμαι άλλος άνθρωπος, όλες οι αισθήσεις συνυπάρχουν εκείνη την ώρα. Όπως όταν θέλεις να προσευχηθείς ενεργοποιείς όλες σου τις αισθήσεις, ώστε να γίνει η προσευχή μέρος της ζωής σου.
-Πώς διαλέγετε υλικά ή τεχνικές; Πώς επιλέξατε δηλαδή αν ένα θέμα θα γίνει σχέδιο, υδατογραφία ή γλυπτό;
Πάντα στη δουλειά μου υπάρχει μία εικόνα για αρχή, η οποία μεταφράζεται σε υλικό ή τεχνική. Άλλες φορές αποφάσιζα να ζωγραφίσω με μολύβι, σε άλλες περιπτώσεις έβλεπα έντονα χρώματα. Έχω κι ένα μάρμαρο, που είναι από τον τάφο του Αγίου Αθανασίου της Μεγίστης Λαύρας. Εκεί που γονατίζουν οι προσκυνητές υπάρχει μία καμπύλη.Έχει φαγωθεί το μάρμαρο,όχι όμως από τα πόδια, αλλά από ένα άγγιγμα, από τα γόνατα που γονατίζουν. Το έργο αυτό το παρουσιάζουμε δίπλα στα τάματα από τις σκήτες της Αγίας Άννης. Επιπλέον στην έκθεση παρουσιάζουμε και ένα ντοκιμαντέρ που γυρίσαμε με τον Νίκο Αναγνωστόπουλο, ο οποίος τα τελευταία δύο χρόνια κατέγραψε την καθημερινότητά μου στον Άθω. Παράλληλα υπάρχουν και βιντεάκια που κατέγραφα μόνος μου μεμία goproκάμερα που είχα πάνω μου. Κατέγραφα τα μονοπάτια, όπου πήγαινα, σαν να λέω στον θεατή walkwithme, σαν να περπατάμε μαζί. Ακούγονται τα πουλιά, ο ήχος της φύσης.
Την έκθεση επιμελήθηκε ο ιστορικός της Τέχνης Γιάννης Μπόλης. Στο πλαίσιό της κυκλοφορεί και κατάλογος με το σύνολοτων έργων του Γιώργου Ταξίδη και με κείμενα του Γιάννη Μπόλη καιτου DavidEbony, πρώην γενικού διευθυντή του περιοδικού Art in America καισυντάκτη περιοδικών τέχνης στις ΗΠΑ.
