Ο Ignacio de la Torre είναι διευθυντής του Μεταπτυχιακού Χρηματοοικονομικών στο IE Business School στη Μαδρίτη, partner σε επενδυτική τραπεζική εταιρεία της Ισπανίας και παράλληλα κατέχει διδακτορικό στη Μεσαιωνική Ιστορία. Έχει πλούσιο ερευνητικό έργο, που εκτείνεται από τη χρηματοοικονομική και τη δημιουργική λογιστική έως τη μελέτη της ιστορίας των Ναϊτών Ιπποτών και τις ρίζες του ισλαμικού ριζοσπαστισμού. Η ασυνήθιστη αυτή συνύπαρξη οικονομικής σκέψης και ιστορικής ευαισθησίας εκφράζεται στα βιβλία και τις μελέτες του. Ήρθε στη Θεσσαλονίκη προσκεκλημένος της Αγιορείτικης Εστίας για να παρουσιάσει το πρόσφατο βιβλίο του για τον Άθω και με την ευκαιρία αυτή μιλήσαμε μαζί του για την πνευματική, ιστορική και προσωπική καταγραφή ενός τόπου που για αιώνες σιωπά, αλλά μιλά σε όποιον τον πλησιάζει με σεβασμό.
Συνέντευξη στη Χρύσα Νάνου
-Πώς ξεκίνησε η σχέση σας με το Άγιον Όρος;
Όταν έκανα το διδακτορικό μου στη Μεσαιωνική Ιστορία άκουγα τον καθηγητή μου που είχε επισκεφθεί το Άγιον Όρος το 1998, με ειδική άδεια (διαμονητήριο) και είχε μείνει περίπου 25 ημέρες να μου μιλά συνεχώς γι’ αυτό και μου σύστηνε να πάω αλλά ποτέ δεν είχα χρόνο. Έπειτα γνώρισα τον Juanjo Brugera, πρόεδρο μιας σημαντικής ισπανικής εταιρείας, που αγαπά τη βυζαντινή ιστορία και είχε επισκεφτεί πάνω από 10 φορές τον Άθω και ο οποίος μου είπε: «Έχουμε την ευκαιρία να πάμε στο Άγιον Όρος αλλά θέλουμε να γράψεις το πρώτο βιβλίο γι’ αυτό στα ισπανικά». Έτσι πήγα στο Άγιον Όρος, με τον Juanjo και τον διευθυντή της Αγιορείτικης Εστίας Αναστάση Ντούρο, και ξεκίνησα το βιβλίο. Ήταν Ιούνιος του 2023. Ήταν η πρώτη μου επίσκεψη, αλλά είχα ήδη μελετήσει πολλά για τον Άθω. Είχα διαβάσει ό,τι μπορούσα και συνέχισα να τεκμηριώνω ιστορικά το έργο. Κι επειδή είχα λόγω διαμονητηρίου τη δυνατότητα να παραμείνω μόνο τρεις μέρες, αποφάσισα στο βιβλίο να συνδυάσω την περιγραφή του Άγιου Όρους, αυτά που είδα εκεί με την ιστορία του.
-Ποια είναι η βασική δομή του βιβλίου σας;
Το βιβλίο χωρίζεται σε δύο είδη κεφαλαίων: Στα ιστορικά κεφάλαια παρουσιάζω την ιστορία του Αγίου Όρους από την περσική εισβολή του 490 π.Χ., όταν ο Ξέρξης έχασε μέρος του στόλου του κοντά στο Άγιο Όρος και ανέθεσε την κατασκευή της διώρυγας στη χερσόνησο. Στη συνέχεια, αναφέρομαι στον Μέγα Αλέξανδρο, ο οποίος απορρίπτει την πρόταση του αρχιτέκτονα Δινοκράτη για την κατασκευή ενός τεράστιου αγάλματος στο Άγιο Όρος. Κι ακόμη στέκομαι στην πνευματική σημασία του Άγιου Όρους, όπου ήδη από τον 4ο αιώνα υπήρχαν χριστιανικές εκκλησίες. Όταν το 390, ο Μέγας Θεοδόσιος έκλεισε τους ειδωλολατρικούς ναούς, το Άγιο Όρος παρέμεινε τόπος θρησκευτικής αφοσίωσης τόσο για τους παγανιστές όσο και για τους Χριστιανούς. Αναφέρομαι επίσης στη στενή σχέση του Άγιου Όρους με την Κωνσταντινούπολη και τη σημασία του στην ελληνική πολιτιστική και πνευματική σκέψη, ειδικά κατά την Οθωμανική κατοχή, όταν η αθωνική πολιτεία διατήρησε τη γλώσσα και την πολιτιστική κληρονομιά, παρόμοια με τον ρόλο της Καθολικής Εκκλησίας στην Ιρλανδία κατά την αγγλική και την Πολωνία κατά τη ρωσική κατοχή. Στα άλλα κεφάλαια περιγράφω την καθημερινότητα, την οργάνωση, την τέχνη, τη φύση και την πνευματικότητα του Άθω. Τα εναλλάσσω ώστε ο αναγνώστης να «ταξιδεύει» μέσα από την αφήγηση.
-Ποια ήταν η πρώτη σας εντύπωση φτάνοντας στο Άγιο Όρος;
Ήταν συγκλονιστική. Πήρα το καράβι από την Ουρανούπολη και θυμάμαι τα δελφίνια και τα πουλιά που μας συνόδευαν στο ταξίδι. Το πλοίο ήταν γεμάτο προσκυνητές και ιερείς από την Ελλάδα και τα Βαλκάνια. Φτάσαμε στο λιμάνι της Ιβήρων και εκεί σ’ αυτό το μοναστήρι κοιμηθήκαμε την πρώτη νύχτα. Ο μεταφραστής μας ήταν ένας Σέρβος μοναχός, 26 ετών. Μιλούσε άπταιστα ισπανικά κι όταν τον ρώτησα πώς ήξερε τη γλώσσα μας, μου είπε ότι είχε δουλέψει για έξι καλοκαίρια ως σερβιτόρος στην Ίμπιθα πριν μονάσει! Με εντυπωσίασε πολύ, όπως με εντυπωσίασε και το φυσικό περιβάλλον στο Άγιο Όρος. Μεγάλωσα περνώντας τα καλοκαίρια μου στη Μινόρκα, οπότε οι λόφοι, τα δέντρα μου φάνηκαν οικεία. Όμως η παρθένα ομορφιά, το τοπίο χωρίς ανθρώπινη επέμβαση, είναι μοναδικά. Το Άγιον Όρος είναι περιβαλλοντικός θησαυρός, γι’ αυτό και πολλοί επιστήμονες μελετούν τη χλωρίδα του. Και όταν συνδυάζεις αυτή τη φύση με τη βυζαντινή τέχνη, την αρχιτεκτονική και την πνευματικότητα, το αποτέλεσμα είναι ανεπανάληπτο.
Ο δρ Ignacio de la Torre
-Ποιος ήταν ο στόχος σας με αυτό το βιβλίο;
Ήθελα να δείξω τη σημασία του Άθω και την ιστορική του συνέχεια στον ισπανόφωνο κόσμο. Στην Ισπανία, όπως και γενικά στη Δυτική Ευρώπη, δεν υπάρχει μεγάλη γνώση για τη Βυζαντινή Αυτοκρατορία ούτε κατανοούν πολύ καλά τη σημασία της Ορθοδοξίας. Είναι κρίμα, γιατί πολλά που γνωρίζουμε για τη ρωμαϊκή και την αρχαία ελληνική σκέψη, τη φιλοσοφία, ιδιαίτερα τον Πλάτωνα και τα έργα του, τα διασώσαμε χάρη στους Βυζαντινούς, ακόμη και μεγάλο μέρος της νομοθεσίας μας οφείλεται σε αυτούς. Ήθελα επίσης να μιλήσω για το σύστημα διοίκησης του Άθω που πολλοί λένε ότι είναι η αρχαιότερη δημοκρατία στον κόσμο, καθώς εξακολουθεί να υφίσταται. Είναι ενδιαφέρον να δει κανείς ότι αυτό το σύστημα από τα κάτω λειτουργεί εκεί από τον 11ο αιώνα.
-Ποια πιστεύετε ότι μπορεί να είναι η επαφή του σύγχρονου δυτικού ανθρώπου με το Άγιο Όρος και την πνευματικότητα;
Πιστεύω πως ακόμα και άθεοι έχουν μέσα τους την ανάγκη για πνευματικότητα. Κάποιοι την ψάχνουν στη γιόγκα ή σε ανατολικές φιλοσοφίες, αλλά ξεχνούν την ορθόδοξη και καθολική παράδοση. Το Άγιον Όρος προσφέρει μια επαφή με τη σιωπή, με τον εσωτερικό εαυτό. Είναι ένας τόπος επανασύνδεσης με το θείο, όπως δηλώνει και η λέξη «religion» – από το λατινικό re-ligare, δηλαδή «επανασυνδέω».
-Πιστεύετε πως το Άγιον Όρος μπορεί να μας διδάξει κάτι για την ευτυχία;
Ναι. Όταν δούλευα στο χρηματιστήριο με εξέπληξε το γεγονός ότι, ενώ πολλοί άνθρωποι έβγαζαν καλά χρήματα, δεν ήταν ευτυχισμένοι, γιατί συνεχώς συγκρίνονταν μεταξύ τους. «Αυτός βγάζει περισσότερα από μένα», «εκείνος έχει καλύτερο αυτοκίνητο». Και άρχισα να αναρωτιέμαι για τη φύση του ανθρώπου και γιατί, ακόμα κι όταν έχεις μια καλή καριέρα και οικογένεια, μπορεί να νιώθεις δυστυχισμένος. Γι’ αυτό άρχισα να διαβάζω πολλά πράγματα σχετικά με την ευτυχία και έγραψα ένα μικρό βιβλίο για το πώς οι οικονομολόγοι εξηγούν τι είναι ευτυχία. Βασικά, ποιοι παράγοντες την ευνοούν και ποιοι την εμποδίζουν – η σύγκριση με τους άλλους είναι ένας από αυτούς. Σύμφωνα με τις οικονομικές επιστήμες οι βασικοί παράγοντες που σε κάνουν ευτυχισμένο είναι οι εξής: ανθρώπινο κεφάλαιο (φίλοι, οικογένεια), υγεία, σκοπός ζωής, αλληλοβοήθεια και οικονομική επάρκεια. Οι μοναχοί στο Άγιο Όρος δεν έχουν χρήματα, αλλά έχουν όλα τα υπόλοιπα: κοινότητα, προσφορά, πνευματικότητα, καλή υγεία (λόγω διατροφής) και εσωτερική ειρήνη. Μου είπαν ότι είναι ευτυχισμένοι και δεν είχα λόγο να μην τους πιστέψω. Το αστείο είναι ότι οι οικονομολόγοι, μέσα από οικονομικές και στατιστικές μελέτες από τη δεκαετία του ’40 και μετά, καταλήγουν σε συμπεράσματα που μοιάζουν πολύ με όσα λέει η θρησκεία για το πώς να ζεις μια ευτυχισμένη ζωή. Ήταν πολύ ενδιαφέρον για μένα να διαπιστώσω ότι η επιστήμη και η θρησκεία συμφωνούν τελικά σε βασικά ζητήματα του τρόπου ζωής.
-Είδατε πολλούς νέους μοναχούς στην επίσκεψή σας;
Ναι, και αυτό μου έκανε εντύπωση. Σε μοναστήρια της Δύσης, όπως οι Βενεδικτίνοι, δεν βλέπεις πια νέους. Αντίθετα, στο Άγιον Όρος υπήρξε αναγέννηση από τη δεκαετία του ’70 και μετά. Νέοι άνθρωποι από διαφορετικά επαγγέλματα, ακόμη και τραπεζίτες ή καθηγητές, αποφάσισαν να μονάσουν.
-Πώς βλέπετε το μέλλον των σχέσεων Ορθόδοξης και Καθολικής Εκκλησίας;
Νομίζω ότι υπάρχει πρόοδος. Από το 1966 και μετά, έχουν γίνει πολλά βήματα. Οι δογματικές διαφορές δεν είναι τόσο μεγάλες όσο νομίζουμε. Στο Άγιον Όρος συνάντησα μοναχούς πολύ πιο ανοιχτούς απ’ ό,τι παλαιότερα. Αν διαβάσει κανείς για παράδειγμα, τις αναφορές ταξιδιωτών που ήταν καθολικοί και επισκέφθηκαν το Άγιο Όρος πριν από 70-80 χρόνια, θα διαπιστώσει ότι δεν το βρήκαν τόσο φιλικό. Αλλά νομίζω ότι αυτό έχει αλλάξει.
-Θα θέλατε να επιστρέψετε στο Άγιον Όρος;
Ναι. Έχω πολύ απαιτητική δουλειά, πολύ σφιχτό καθημερινό πρόγραμμα, αλλά θα ήθελα να επισκεφθώ τη Μονή Μεγίστης Λαύρα, το Βατοπέδι και τη Σιμωνόπετρα, να ανακαλύψω την ομορφιά και την ιστορία τους. Το ταξίδι δεν τελειώνει εδώ, η επαφή με τον Άθω ανοίγει καινούργιους δρόμους.
Η εκδήλωση
Η παρουσίαση του βιβλίου «Athos, la montaña santa» έγινε σε εκδήλωση στον κήπο της Αγιορειτικής Εστίας.
Την εκδήλωση προλόγισε ο Θεοφιλέστατος Επίσκοπος Άσσου της Ι. Μ. Μεξικού, κ. Τιμόθεος.
Για το βιβλίο μίλησαν ο ίδιος ο συγγραφέας, δρ Ιστορίας Ignacio de la Torre, ο Juan José Brugera (μηχανικός, επιχειρηματίας) και ο Miguel Gallés (διδακτορικός ερευνητής, Αυτόνομο Πανεπιστήμιο της Βαρκελώνης), ενώ τη συζήτηση συντόνισε ο διευθυντής της Αγιορειτικής Εστίας, Αναστάσιος Ντούρος.
