Ο Oded Wolkstein, συγγραφέας, μεταφραστής και κριτικός λογοτεχνίας, επρόκειτο να συμμετάσχει το περασμένο Σάββατο στην εκδήλωση με τίτλο «Μεταβαλλόμενα τοπία της εβραϊκής λογοτεχνίας» στην 21η Διεθνή Έκθεση Βιβλίου Θεσσαλονίκης με συνομιλητές του τη μεταφράστρια Χρυσούλα Παπαδοπούλου και τον δημοσιογράφο Γρηγόρη Μπέκο.
Η συζήτηση θα επικεντρωνόταν στην ισραηλινή λογοτεχνία, τις αλλαγές της, τη νέα γενιά των Ισραηλινών λογοτεχνών, τη σύγχρονη θεματογραφία της, τις συνέχειες και ασυνέχειες με την εμβληματική γενιά του 1960, Ωστόσο, η εκδήλωση ακυρώθηκε λόγω της παρέμβασης ομάδας ακτιβιστών. Κρατώντας πανό και παλαιστινιακές σημαίες και φωνάζοντας συνθήματα κατά του Ισραήλ οι διαδηλωτές εισέβαλαν στην αίθουσα Cosmos, στο Περίπτερο 14 και προκάλεσαν ένταση με αποτέλεσμα η προγραμματισμένη εκδήλωση να μην ξεκινήσει ποτέ.
Μετά την ακύρωση της εκδήλωσης, απευθυνθήκαμε στον Oded Wolkstein, του οποίου η φωνή, μία φωνή από τον κόσμο της λογοτεχνίας και της κριτικής σκέψης, φιμώθηκε και δεν ακούστηκε στον χώρο της Διεθνούς Έκθεσης Βιβλίου Θεσσαλονίκης. Αντί για έναν διάλογο γύρω από τη λογοτεχνία, κυριάρχησαν η λογοκρισία, η ακύρωση και η επιβολή της σιωπής. Ο ίδιος μας μίλησε για τη λογοτεχνία και τη θέση της στον δημόσιο λόγο και φυσικά για τη σιωπή που του επιβλήθηκε.
Συνέντευξη στη Χρύσα Νάνου
-Ποια ήταν τα συναισθήματά σας βλέποντας την εκδήλωση να ακυρώνεται; Περιμένατε κάποιου είδους διαμαρτυρία;
Δεν συμμετείχα στην απόφαση ακύρωσης της εκδήλωσης, αλλά απ’ όσο καταλαβαίνω, δεν υπήρχε πρακτικός τρόπος ώστε να πραγματοποιηθεί ούτε δυνατότητα αποτελεσματικής παρέμβασης από την πλευρά των διοργανωτών. Ειλικρινά, δεν εξεπλάγην πλήρως. Δεν ήταν μια εύκολη στιγμή, αλλά πέρα από το προσωπικό επίπεδο, αναγνωρίζω το καθολικό δικαίωμα στη διαμαρτυρία -και κάτι περισσότερο: δεν ασπάζομαι τον φιλελεύθερο διαχωρισμό της λογοτεχνίας από τον κόσμο. Η λογοτεχνία, όπως είπε κάποτε ο Yehuda Amichai, είναι «λερωμένη με τα προβλήματα του κόσμου». Δεν πιστεύω ότι οι συζητήσεις για τη λογοτεχνία θα πρέπει να περιορίζονται σε ένα αποστειρωμένο, ερμητικά κλειστό εργαστήριο.
-Τι μήνυμα θα μεταφέρατε στους διαδηλωτές αν είχατε την ευκαιρία να τους απευθυνθείτε;
Και όμως, οι διαδηλωτές -στη Θεσσαλονίκη και αλλού- ταυτίζουν πλήρως τον ισραηλινό πολιτισμό με την παρούσα κυβέρνηση του Ισραήλ. Πρόκειται για ένα θλιβερό σφάλμα, το οποίο αποτυγχάνει να αναγνωρίσει την ιστορία της εβραϊκής λογοτεχνίας, τουλάχιστον εν μέρει, ως πεδίου αντίστασης, αντίθεσης, φαντασιακών εναλλακτικών. Αν οι διαδηλωτές επιδίωκαν τον διάλογο, θα χαιρόμουν να είχα την ευκαιρία να τους πω -ελπίζοντας ότι δεν θα χαλούσα τη διάθεσή τους- ότι δεν είμαι απεσταλμένος της κυβέρνησης Νετανιάχου. Ότι πιστεύω πως η παρούσα φάση του πολέμου εξυπηρετεί μεσσιανικές αυταπάτες αποκομμένες από την πραγματικότητα και ότι οι εχθροπραξίες πρέπει να σταματήσουν άμεσα και οι όμηροι να επιστρέψουν στο σπίτι τους. Ναι, μπορώ να συνεχίσω να θρηνώ τα θύματα της φρικτής σφαγής της 7ης Οκτωβρίου -μιας σφαγής για την οποία καμία «συνθήκη» στον κόσμο δεν μπορεί να αποτελέσει δικαιολογία- ενώ ταυτόχρονα να καταδικάζω, με τους πιο σκληρούς όρους, τις πολιτικές της παρούσας ισραηλινής κυβέρνησης, συμπεριλαμβανομένου του μεγέθους των πληγών που έχουν προκληθεί σε αθώους πολίτες στη Λωρίδα της Γάζας. Δυστυχώς, φοβάμαι ότι οι διαδηλωτές δεν ενδιαφέρονται για την πολυπλοκότητα, ούτε για την αμφισημία και ως εκ τούτου, δεν ενδιαφέρονται ούτε για τη λογοτεχνία, ούτε για μια συζήτηση γύρω από αυτήν.
-Εντέλει τι χάθηκε η ευκαιρία να ακουστεί με την ακύρωση της εκδήλωσης;
Καταρχήν, το γεγονός ότι το ινστιτούτο στο οποίο εργάζομαι λαμβάνει μερική χρηματοδότηση από το κράτος δεν το διαφοροποιεί σε τίποτα από οποιοδήποτε πανεπιστήμιο ή ίδρυμα, συμπεριλαμβανομένων εκείνων των οποίων οι φοιτητές που διαμαρτύρονταν επωφελούνται από γενναιόδωρες κρατικές υποτροφίες. Αν ενδιαφέρονταν να ακούσουν, θα τους μιλούσα για τον S. Yizhar, ο οποίος εν μέσω του πολέμου του 1948 έγραψε το Khirbet Khizeh, ένα μυθιστόρημα που επικρίνει άμεσα την εκδίωξη Αράβων από τα χωριά τους. Είμαι περήφανος που το ινστιτούτο στο οποίο εργάζομαι συνέβαλε στην παρουσίαση αυτού του θαρραλέου έργου σε πολλές γλώσσες. Θα μιλούσα για το Maktoob, την Εβραιο-αραβική κολεκτίβα μεταφραστών που παρουσιάζει την παλαιστινιακή λογοτεχνία στους Εβραίους αναγνώστες και εργάζεται για τη διαμόρφωση μιας κοινής εβραιο-αραβικής διαλέκτου — μιας αισθητικής βάσης, αν θέλετε, για τη δυνατότητα μιας διεθνικής ζωής και ενός λογοτεχνικού χώρου που υπερασπίζεται σθεναρά οράματα αποκομμένα από τη διαρκώς συρρικνούμενη γλώσσα της κυρίαρχης πολιτικής.
Κι ακόμη, η συνομιλήτριά μου, η Χρυσούλα (σσ. Παπαδοπούλου) θα μιλούσε για τη μνημειώδη μετάφρασή της του Arabesques του Anton Shammas, ενός Παλαιστίνιου συγγραφέα που έγραψε σε εξαίσια εβραϊκά και, με μία και μόνη λαμπρή κίνηση, έκοψε τον δεσμό ανάμεσα στην εβραϊκή γλώσσα και τον ισραηλινό εθνικισμό, προσκαλώντας τους αναγνώστες να επανεξετάσουν τη σχέση τους με τη γλώσσα και τον τόπο. Και ο Γρηγόρης (σσ. Μπέκος) θα μιλούσε για τις βαθιά αλληλένδετες ρίζες του Yehuda Amichai και του Mahmoud Darwish, δύο ποιητών των οποίων τα έργα αναπτύσσονται μαζί, μέσα από τη συνύπαρξη. Κι εγώ δίπλα τους, ίσως να ανέφερα το δοκίμιο του Ισραηλινού συγγραφέα Dror Mishani, ο οποίος, τις ημέρες που ακολούθησαν τη σφαγή της 7ης Οκτωβρίου, κάλεσε σε μια παύση για πένθος και θλίψη, αντί για μια βιαστική μετατροπή της οδύνης σε εκδικητική βία πέρα από τα σύνορα.
Και ακόμη περισσότερα, πολύ περισσότερα - αλλά δυστυχώς, φοβάμαι πως αυτές είναι ακριβώς οι φωνές που οι διαδηλωτές θέλησαν να φιμώσουν. Η λογοτεχνία, αλίμονο, είναι η κηλίδα που λερώνει τη σημαία εκείνων που εξισώνουν έναν ολόκληρο πολιτισμό με τις πράξεις ενός συγκεκριμένου καθεστώτος. Το Σάββατο, οι διαδηλωτές θεώρησαν πως νίκησαν: εξαφάνισαν αυτήν την κηλίδα και ύψωσαν ξανά τη μονόχρωμη σημαία της ακύρωσης και της σιωπής.
Ποιος είναι ο Oded Wolkstein
Ο Oded Wolkstein είναι Ισραηλινός κριτικός λογοτεχνίας, συγγραφέας και μεταφραστής. Έχει διδάξει στο Τμήμα Γενικής Θεωρίας της Λογοτεχνίας του Εβραϊκού Πανεπιστημίου της Ιερουσαλήμ και στο Πανεπιστήμιο του Τελ Αβίβ, ενώ από το 2001 διδάσκει δημιουργική γραφή και λογοτεχνία στη σχολή Camera Obscura και στο Κολλέγιο Sapir.
Έχει μεταφράσει σημαντικά έργα από τα αγγλικά στα εβραϊκά, όπως το «Masculinities» του R. Connell, και έχει επιμεληθεί πληθώρα τίτλων της ισραηλινής σύγχρονης λογοτεχνίας. Το 2016 κυκλοφόρησε το βιβλίο του «Σας λέω ότι είμαι νεκρός! - Ένα δοκίμιο για τον Έντγκαρ Άλαν Πόε». Ακολούθησαν η συλλογή δοκιμίων «Νυχτερινή βάρδια» (2017) και το μυθιστόρημα «Η συστάδα» (2019). Είναι ενεργός στη λογοτεχνική σκηνή ως κριτικός και σχολιαστής και έχει δημοσιεύσει σε εφημερίδες όπως οι Haaretz και Yediot Aharonot, καθώς και στα περιοδικά Helikon και Mataam.
