Τα τελευταία στοιχεία για το 2024, όπως παρουσιάζονται στην πρόσφατη μελέτη του Ινστιτούτου του Συνδέσμου Ελληνικών Τουριστικών Επιχειρήσεων (ΙΝΣΕΤΕ) με τίτλο «Ποιος πάει πού; Πόσο μένει; Πόσα ξοδεύει;», επιβεβαιώνουν αυτή την ισχυρή παρουσία, αναδεικνύοντας όμως ταυτόχρονα και τα διαρθρωτικά προβλήματα που εξακολουθούν να περιορίζουν την τουριστική αποδοτικότητα της περιοχής.
Τρίτη σε επισκέψεις, αλλά με φθίνουσα αποδοτικότητα
Το 2024, η Κεντρική Μακεδονία κατέγραψε 7,029 εκατομμύρια επισκέψεις, κατακτώντας την 3η θέση πανελλαδικά μετά την Αττική (8,785 εκατ.) και το Νότιο Αιγαίο (7,564 εκατ.). Η αύξηση σε σχέση με το 2023 ανήλθε σε +7%, επιβεβαιώνοντας τη διαχρονική της έλξη, κυρίως λόγω της γεωγραφικής της θέσης και των ισχυρών οδικών διασυνδέσεων με τις γειτονικές Βαλκανικές χώρες.
Ωστόσο, τα θετικά μηνύματα στα απόλυτα μεγέθη δεν συνοδεύονται από ανάλογη βελτίωση στους ποιοτικούς δείκτες. Οι διανυκτερεύσεις μειώθηκαν κατά -3,9%, στις 31,026 εκατομμύρια, ενώ οι ταξιδιωτικές εισπράξεις υποχώρησαν κατά -1,9%, φτάνοντας τα 1,486 δισ. ευρώ.
Οι κερδισμένοι και οι αναδυόμενοι παίκτες
Αν συγκρίνουμε την Κεντρική Μακεδονία με άλλες τουριστικές πόλεις, το χάσμα γίνεται εμφανές όπως η Περιφέρεια Νοτίου Αιγαίου, με 7,564 εκατ. επισκέψεις (όσες σχεδόν και η Κεντρική Μακεδονία), και με 5,687 δισ. ευρώ σε εισπράξεις, σχεδόν 4 φορές περισσότερες. Η Αττική, με 8,785 εκατ. επισκέψεις, ξεπέρασε τα 4,751 δισ. ευρώ σε έσοδα, παρά το γεγονός ότι πολλοί επισκέπτες περνούν λίγες μόνο μέρες στην πρωτεύουσα. Ακόμη και η Κρήτη, με λιγότερους επισκέπτες (5,959 εκατ.), συγκέντρωσε 4,569 δισ. ευρώ, υπογραμμίζοντας τη σημασία της μακράς παραμονής και των τουριστών υψηλότερου εισοδηματικού επιπέδου.
Σε όρους μέσης δαπάνης ανά επίσκεψη, η Κεντρική Μακεδονία βρίσκεται στις τελευταίες θέσεις πανελλαδικά με μόλις 211 ευρώ, όταν ο εθνικός μέσος όρος διαμορφώνεται στα 523 ευρώ. Παρόμοια εικόνα και στη μέση δαπάνη ανά διανυκτέρευση, όπου η περιφέρεια καταγράφει 48 ευρώ, την χαμηλότερη στην Ελλάδα, έναντι 111 ευρώ στο Νότιο Αιγαίο και 99 ευρώ στην Αττική.
Αγορές χαμηλής δαπάνης και περιορισμένη διάρκεια παραμονής
Το προφίλ των επισκεπτών της Κεντρικής Μακεδονίας ερμηνεύει εν μέρει αυτά τα αποτελέσματα. Οι τρεις κύριες αγορές προέλευσης είναι η Βουλγαρία με 1,687 εκατ. επισκέψεις, η Βόρεια Μακεδονία με 1,555 εκατ. επισκέψεις και η Γερμανία με 989 χιλ. επισκέψεις. Οι επισκέπτες από Βαλκανικές χώρες εισέρχονται κυρίως οδικώς, πραγματοποιούν σύντομες επισκέψεις, πολλές φορές ημερήσιες, και δαπανούν περιορισμένα ποσά. Παρότι ο όγκος είναι εντυπωσιακός, η τουριστική συνεισφορά αυτών των αγορών στη τοπική οικονομία είναι περιορισμένη.
Στον αντίποδα, οι Περιφέρειες που παρουσιάζουν υψηλότερες εισπράξεις διαθέτουν ισχυρότερη παρουσία από αγορές όπως οι ΗΠΑ, η Γαλλία, το Ηνωμένο Βασίλειο και η Ολλανδία, αγορές που συνήθως συνοδεύονται από μεγαλύτερη διάρκεια διαμονής και υψηλότερη δαπάνη.
Υπενθυμίζεται ακόμη όπως είχαν γράψει τα Μακεδονικά Νέα, το 2024 αν η Κεντρική Μακεδονία συγκέντρωσε το 7% των συνολικών εσόδων του εισερχόμενου τουρισμού στην Ελλάδα, ποσοστό που αντιστοιχεί σε περίπου 2,18 δισ. ευρώ, το μερίδιο αυτό στα τουριστικά έσοδα μειώθηκε ελαφρώς από 8% (€2,2 δισ.) το 2023. Αυτό δεν σημαίνει απαραίτητα κάμψη, αλλά μικρότερη αύξηση σε σχέση με άλλες περιοχές (π.χ. τα νησιά).
Εσωτερικές ανισότητες και η ανάγκη γεωγραφικής διασποράς
Η πλειοψηφία των επισκεπτών της Κεντρικής Μακεδονίας συγκεντρώνεται στις παραθαλάσσιες περιοχές (κυρίως Χαλκιδική και Πιερία) και στη Θεσσαλονίκη. Ορεινές ή ημιορεινές περιοχές της Πέλλας, της Ημαθίας, των Σερρών ή του Κιλκίς παραμένουν χαμηλής τουριστικής διείσδυσης. Η απουσία επενδύσεων σε θεματικά προϊόντα (ιαματικός τουρισμός, αγροτουρισμός, τουρισμός ευεξίας) περιορίζει τις δυνατότητες επέκτασης της περιόδου και της διάρκειας παραμονής.
Όπως έχουν αναφέρει αρκετές φορές γνώστες της τουριστικής αγοράς, η περιφέρεια πρέπει να στοχεύσει σε αγορές υψηλής απόδοσης και να ενισχύσει την παρουσία της σε δυτικοευρωπαϊκές αγορές, οι οποίες έχουν υψηλότερο καλάθι δαπανών και ενδιαφέρον για πολιτιστικά και αστικά προϊόντα. Παράλληλα, να προσφέρει περισσότερες τουριστικές εμπειρίες τις οποίες και αναζητούν πλέον οι ταξιδιώτες. Η Κεντρική Μακεδονία έχει ισχυρό πολιτιστικό και γαστρονομικό απόθεμα, αλλά χρειάζεται οργανωμένες δράσεις (συνδυαστικά πακέτα, διαδρομές, θεματικά events).
Η αναβάθμιση επίσης της φιλοξενίας – ξενοδοχεία 4 και 5 αστέρων, resorts, τουριστικά καταφύγια – είναι κομβική για την προσέλκυση νέου τύπου τουριστών, η προσέλκυση περισσότερων διεθνών πτήσεων από και προς το αεροδρόμιο της Θεσσαλονίκης καθώς και διασύνδεση του τουρισμού με τον συνεδριακό τομέα ο οποίος φέρει σημαντικό οικονομικό αποτύπωμα στις πόλεις. Η Θεσσαλονίκη μπορεί να μετατραπεί σε ισχυρό κέντρο συνεδριακού, ιατρικού και πανεπιστημιακού τουρισμού, αυξάνοντας τις εκτός αιχμής ροές.
Συμπερασματικά, με βάση τη μελέτη του ΙΝΣΕΤΕ, η Κεντρική Μακεδονία παραμένει μια από τις πιο επισκέψιμες περιοχές της Ελλάδας, αλλά βρίσκεται μπροστά σε ένα κρίσιμο σταυροδρόμι: θα συνεχίσει να λειτουργεί ως οδικός προορισμός χαμηλής δαπάνης ή θα αναβαθμίσει το τουριστικό της προϊόν ώστε να αυξήσει την ποιοτική αξία ανά επισκέπτη; Η απάντηση σε αυτό το ερώτημα δεν είναι απλώς τουριστική, αλλά και αναπτυξιακή. Η βελτίωση των δεικτών δαπάνης και παραμονής είναι προϋπόθεση για να μπορέσει η περιοχή να μετατρέψει τον τουρισμό σε ισχυρό πυλώνα οικονομικής και κοινωνικής ευημερίας.
