Όπως επισημαίνει η κα. Αμπάδ στο άρθρο της, που δημοσιεύεται στην ευρωπαϊκή επιστημονική επιθεώρηση The Conversation, η Ε.Ε. και η Κίνα είχαν ιστορικά μια πολύπλοκη σχέση. Αυτό συνοψίστηκε στο έγγραφο της Ευρωπαϊκής Επιτροπής το 2019 για τη στρατηγική προοπτική Ε.Ε.-Κίνας, το οποίο αναφερόταν στην Κίνα τόσο ως «στρατηγικό εταίρο», αλλά και ως «οικονομικό ανταγωνιστή» και «συστημικό αντίπαλο που προωθεί εναλλακτικά μοντέλα διακυβέρνησης».
Από τη δημοσίευση του εγγράφου εκείνου, οι εντάσεις έχουν μόνο αυξηθεί μεταξύ των δύο δυνάμεων. Πιο πρόσφατα, οι διαφωνίες σχετικά με την ευθύνη της Κίνας για την προέλευση της πανδημίας του κορωνοϊού και τη θέση της Κίνας στον πόλεμο στην Ουκρανία συνέβαλαν σημαντικά στην επιδείνωση της σχέσης.
Ωστόσο, η επιστροφή του Ντόναλντ Τραμπ στον Λευκό Οίκο είναι μια δυνητικά ριζική εξέλιξη. Ο συνεχιζόμενος εμπορικός πόλεμος του προέδρου των ΗΠΑ, ο οποίος στοχεύει τόσο την Ε.Ε. όσο και την Κίνα, θα μπορούσε να οδηγήσει αυτές τις μεγάλες εμπορικές δυνάμεις σε μια προσέγγιση που θα τους επέτρεπε να αντισταθούν καλύτερα στην επίθεση της Ουάσιγκτον. Πολλοί αναλυτές επισημαίνουν τώρα μια «επανεκκίνηση» στις σχέσεις Ε.Ε.-Κίνας, αν και η κατάσταση δεν είναι καθόλου ξεκάθαρη, επισημαίνει η κα Αμπαδ.
Η ιδέα μιας ξαφνικής «επανεκκίνησης» στις σχέσεις Ε.Ε.-Κίνας είναι αμφίβολη σε τουλάχιστον δύο μέτωπα: Πρώτον, η επιδίωξη των Βρυξελλών για ανανέωση των σχέσεων με το Πεκίνο δεν είναι αποκλειστικά συνέπεια των πολιτικών της νέας κυβέρνησης των ΗΠΑ. Συνεχίζεται εδώ και τουλάχιστον δύο χρόνια, καθώς η Ούρσουλα φον ντερ Λάιεν και ο Εμάνουελ Μακρόν ταξίδεψαν στην Κίνα τον Απρίλιο του 2023 με τον σαφή στόχο μιας «επανεκκίνησης» στις σχέσεις.
Δεύτερον, μια στρατηγική επανεξισορρόπησης προς την Κίνα έναντι των ΗΠΑ είχε σταθμιστεί από την Ευρωπαϊκή Ενωση ήδη από το 2017, κατά τη διάρκεια της πρώτης κυβέρνησης Τραμπ, αν και αυτή η προσπάθεια δεν απέφερε σημαντικά αποτελέσματα.
Προκειμένου να αξιολογηθούν σωστά οι πιθανότητες μιας εκτεταμένης αλλαγής στις σχέσεις Ε.Ε.-Κίνας, πρέπει να τεθούν δύο ερωτήματα: Σε ποιο βαθμό συνιστά πραγματική αλλαγή και όχι απλώς ρητορική; Και τι είναι διατεθειμένος να παραχωρήσει καθεμιά από τις δύο πλευρές προκειμένου να βελτιώσει τη σχέση;
Τα εμπόδια
Η Κίνα θεωρεί την Ε.Ε. αδύναμη και διχασμένη και, αντίθετα με τις φιλοδοξίες της Ε.Ε., συνεχίζει να μην την παίρνει στα σοβαρά, υποστηρίζει η Ισπανίδα καθηγήτρια. Κατά συνέπεια, η Κίνα πιστεύει ότι μερικές δηλώσεις και συμβολικές χειρονομίες – όπως η άρση των κυρώσεων που επέβαλε στους ευρωβουλευτές και τις οικογένειές τους σε αντίποινα για τις κυρώσεις που επέβαλε η Ε.Ε. στην Κίνα για παραβιάσεις των ανθρωπίνων δικαιωμάτων των Ουιγούρων – θα είναι αρκετές για να στείλουν την Ε.Ε., απελπισμένη από τις πολιτικές των ΗΠΑ, στην αγκαλιά της Κίνας που την περιμένει.
Επιβεβαίωση αυτής της στάσης μπορεί να φανεί στον πρόσφατο διορισμό από την Κίνα του Λου Σαγιέ – γνωστού για το σκληρό στυλ διπλωματίας του όταν υπηρετούσε ως πρέσβης στη Γαλλία – ως Ειδικού Απεσταλμένου για τις Σχέσεις με την Ευρώπη.
Για τις Βρυξέλλες, υπάρχουν διάφορα ζητήματα που εμποδίζουν την πιθανότητα ενός ξεκαθαρίσματος στις σχέσεις με την Κίνα, κυρίως οι ολοένα και πιο στενοί δεσμοί μεταξύ Πεκίνου και Μόσχας, οι οποίοι ενισχύθηκαν από την πρόσφατη παρουσία του Σι Τζινπίνγκ στη στρατιωτική παρέλαση της Ρωσίας για την Ημέρα της Νίκης στη Μόσχα στις 9 Μαΐου. Η συμβολή της Κίνας – τόσο με πράξεις όσο και με παραλείψεις – στην εισβολή της Ρωσίας στην Ουκρανία είναι ένα από τα πολλά άλλα εμπόδια που θα είναι δύσκολο να ξεπεραστούν.
Η διπλωματική ένταση είναι εμφανής στα υψηλότερα επίπεδα της Ε.Ε.: Η Υπατη Εκπρόσωπος της Ευρωπαϊκής Ενωσης για Θέματα Εξωτερικής Πολιτικής και Πολιτικής Ασφαλείας, Κάγια Κάλας, δήλωσε απερίφραστα ότι «η Κίνα είναι ο βασικός παράγοντας που επιτρέπει τον πόλεμο της Ρωσίας», θυμίζει η καθηγήτρια του Πανεπιστημίου Νεμπρίχα.
Κατεύθυνση
Στις σχέσεις τους με την Κίνα, οι Βρυξέλλες θα πρέπει να υιοθετήσουν μια ρεαλιστική και υπολογισμένη προσέγγιση που θα τους επιτρέψει να αντισταθμίσουν, έστω και εν μέρει, τα προβλήματα που προκύπτουν από την εμπορική πολιτική της κυβέρνησης Τραμπ, χωρίς όμως να απαρνηθούν τις αξίες και τα συμφέροντά τους, προσθέτει η κα Αμπάδ στην ανάλυσή της.
Επιπλέον, η Ευρωπαϊκή Ενωση εξακολουθεί να γνωρίζει τους κινδύνους που σχετίζονται με τις κινεζικές επενδύσεις σε στρατηγικούς και υψηλής τεχνολογίας τομείς, καθώς και τους κινδύνους που σχετίζονται με αυτούς τους τομείς και τις δραστηριότητες που θα μπορούσαν να θέσουν σε κίνδυνο την προστασία των δεδομένων.
Στην περίπτωση της Ε.Ε., αυτό που βλέπουμε δεν είναι επομένως μια ριζική μετατόπιση αλλά μια τακτική προσαρμογή. Ο σκοπός είναι να εισαχθεί μια χαλάρωση της γλώσσας – η Κομισιόν μιλάει πλέον για μια «συναλλακτική» σχέση και «εποικοδομητική δέσμευση» με την Κίνα – και να οικοδομηθεί μια σχέση που θα παρέχει στην Ε.Ε. περισσότερες επιλογές και περιθώρια ελιγμών στις σχέσεις της με τις ΗΠΑ.
Ολα αυτά πρέπει να γίνουν, ωστόσο, χωρίς να εγκαταλειφθεί η λογική της μείωσης του ρίσκου στη σχέση της ηπείρου με την Κίνα, καταλήγει το άρθρο της Ισπανίδας καθηγήτριας.
Διάλεξη στην Αθήνα
Σε αυτό το πλαίσιο, το Ινστιτούτο Διεθνών Σχέσεων (ΙΔΙΣ) του Παντείου Πανεπιστημίου διοργανώνει την άλλη Δευτέρα, 26 Μαΐου, διάλεξη στα αγγλικά του καθηγητή Πολιτικής Επιστήμης και Ευρωπαϊκής Ενοποίησης του Ελεύθερου Διεθνούς Πανεπιστημίου Κοινωνικών Σπουδών (LUISS) της Ρώμης, Τόμας Κρίστιανσεν.
Τίτλος της διάλεξης είναι «Οι ευρω-κινεζικές σχέσεις στη εποχή Τραμπ: Μεταξύ Ελπίδας και Εχθρας». Θα λάβει χώρα στις 4 μ.μ. στο κτίριο του ΙΔΙΣ, Χιλ 3-5, Πλάκα, Αθήνα. Η είσοδος είναι ελεύθερη, αλλά απαιτείται εγγραφή μέσω του idis.gr.
