Πρόκειται για μια λούτρινη μαργαρίτα που μιλά, κινείται και αλληλεπιδρά με ενσυναίσθηση και στόχο την ενίσχυση των δεξιοτήτων των ατόμων στο φάσμα του αυτισμού και η οποία παρουσιάστηκε το απόγευμα της Τρίτης στην εκδήλωση με τίτλο «Καινοτομία και Αυτισμός», μία βιωματική εκδήλωση για τα οφέλη που μπορεί να προσφέρει, λειτουργώντας ως βοηθητικό εργαλείο για τον ειδικό εκπαιδευτικό κατά τη διαδικασία εκπαίδευσης.
Η βιωματική εσπερίδα ανέδειξε τον ρόλο της τεχνολογίας -όχι ως απλής ψηφιακής καινοτομίας-, αλλά ως μέσου προσέγγισης, ενίσχυσης της συμπερίληψης και ενδυνάμωσης.
Πρωταγωνίστρια της βραδιάς η «Μαργαρίτα», η ρομποτική, λούτρινη μαργαρίτα που επικοινωνεί με τον χρήστη μέσα από ήχο και κίνηση, ενεργοποιώντας συναισθηματικά και κινητικά ερεθίσματα, ενθαρρύνοντας την αλληλεπίδραση και συμμετέχοντας ενεργά στην εκπαιδευτική διαδικασία.
Η ιδέα, η δημιουργία και το μέλλον της Μαργαρίτας
Την παρουσίασή της ανέλαβε ο Καθηγητής του Τμήματος Εκπαιδευτικής και Κοινωνικής Πολιτικής ΠΑ.ΜΑΚ., Διευθυντής του Π.Μ.Σ. “Επιστήμες της Αγωγής: Εφαρμογές Τεχνολογιών Πληροφορίας και Επικοινωνιών στην Εκπαίδευση και Δια Βίου Μάθηση” και Διευθυντής του Εργαστηρίου Εφαρμογών Πληροφορικής και Ρομποτικής στην Εκπαίδευση και στην Κοινωνία (L.I.R.E.S.), του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, Νίκος Φαχαντίδης.
Όπως αποκάλυψε, η ιδέα για τη δημιουργία του ρομπότ «γεννήθηκε» προ δεκαετίας όταν -στο πλαίσιο εργασίας σε σχολείο- ο ίδιος και η ομάδα του ήρθαν σε επαφή με ένα «αόρατο» παιδί. «Η δραστηριότητα που είχαμε σχεδιάσει αφορούσε 5 παιδιά, αλλά όταν μπήκαμε μέσα βρήκαμε μόνο 4. Το 5ο παιδάκι, για να αποφύγει την υπερφόρτωση, έφτιαξε ένα ασφαλές περιβάλλον πίσω από την πόρτα της τάξης», είπε ο κ. Φαχαντίδης και συνέχισε λέγοντας πως εκείνη τη στιγμή ελήφθη η απόφαση για τη δημιουργία μίας οντότητας που θα μπορούσε να τραβήξει το ενδιαφέρον του παιδιού και σε συνδυασμό με την κατάλληλη εκπαιδευτική προσέγγιση να το «βγάλει» από το safe zone του.
«Η κοινωνική ρομποτική μιλά για το πώς η τεχνολογία μπορεί να μεταβάλει το πλαίσιο προκειμένου να μπορέσει ο ειδικός να προχωρήσει στις δραστηριότητες με αποτέλεσμα. Η Μαργαρίτα δημιουργεί ένα ασφαλές περιβάλλον με κίνητρο, διάθεση συνεργασίας και επικοινωνίας για να πετύχουμε τη μετάβαση για μια πιο ευχάριστη εκπαιδευτική διαδικασία», συνέχισε.
Όπως επισήμανε, μολονότι ήδη έχουν πραγματοποιηθεί περίπου 100 παρεμβάσεις δεν υπήρξε κάποια περίπτωση στην οποία το άτομο αρνήθηκε να επικοινωνήσει με τη μαργαρίτα, όπως συμβαίνει στο τυπικό περιβάλλον. Μάλιστα, ανέφερε μία περίπτωση όπου μη λεκτικό κορίτσι πλέον μιλά με τη Μαργαρίτα και με άλλα παιδιά στο πλαίσιο ομαδικής δραστηριότητας.
Παράλληλα, ευχαρίστησε τις εκπαιδευτικούς που «αγκάλιασαν» το εγχείρημα «χωρίς να γνωρίζουν εκ των προτέρων κατά πόσο θα λειτουργήσει».
Γιατί μαργαρίτα;
Αν και στο εξωτερικό υπάρχουν παρόμοια ρομπότ, η Μαργαρίτα είναι το μοναδικό λούτρινο, με το υλικό της επένδυσής της να είναι φλις.
«Η μορφή και το υλικό επιλέχθηκαν μετά από έρευνες. Το λουλούδι διευκολύνει να μην ενεργοποιηθούν προηγούμενες κακές εμπειρίες που μπορεί να είχαν με κάποιο ζωάκι για παράδειγμα», σημειώνει μεταξύ άλλων ο καθηγητής και εξηγεί πως -δεδομένης της δυσκολίας στην επαφή- η Μαργαρίτα δίνει την αίσθηση ότι βρίσκεται σε ένα σημείο και πως θα παραμείνει εκεί αν δεν υπάρξει κάποια κίνηση από πλευράς του ατόμου.
Όπως υπογράμμισε ο ίδιος, μολονότι δεν υπήρξαν ιδιαίτερα σημαντικά τεχνικά ζητήματα πέραν της δημιουργίας του «φορέματος» της Μαργαρίτας, το οποίο εν τέλει δημιούργησε η ομάδα, υπήρξε συναισθηματική δυσκολία όταν η Μαργαρίτα ολοκλήρωνε το απαιτούμενο στάδιο της έρευνας σε κάποιο σχολείο. «Μας ρωτούσαν αν θα αφήσουμε τη μαργαρίτα», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ποια είναι, όμως, τα επόμενα βήματα της Μαργαρίτας;
«Αφού αποκτήσαμε την πατέντα, την πρώτη για το Πανεπιστήμιο Μακεδονίας, και βλέπουμε διάθεση αξιοποίησης είμαστε στη διαδικασία να δημιουργήσουμε μια spin off για να τη διαθέσουμε», εξήγησε ο κ. Φαχαντίδης.
Η Μαργαρίτα επί τω έργω
Ποιες είναι, όμως, οι εμπειρίες επαγγελματιών του χώρου της ειδικής εκπαίδευσης, με τη βοήθεια της Μαργαρίτας;
Η Σταυρούλα Ζαφειρίου, ψυχολόγος του Κέντρου Αυτισμού του Συλλόγου Αρωγής Συλλόγου Γονέων & Φίλων Αυτιστικών Ατόμων Βορείου Ελλάδος «ΑΧΤΙΔΑ» κατάφερε να εντάξει τη Μαργαρίτα σε 5 ωφελούμενους.
«Ιδιαίτερη σημασία έχει η προετοιμασία στους ωφελούμενους, καθώς για οποιαδήποτε καινοτομία χρειάζονται μια προετοιμασία. Ξεκίνησα την εξοικείωση. Με κάποιον σχεδιάσαμε μια μαργαρίτα, με άλλον συλλέξαμε μια κανονική μαργαρίτα, με άλλον δείξαμε βίντεο που συνομιλώ με τη μαργαρίτα στο οποίο προαναγγέλλει την είσοδο της στον χώρο. Άλλοι έδειξαν περιέργεια, άλλοι προβληματισμό, αλλά όλοι ήθελαν να έχουν επαφή μαζί της. Δεν απαιτούσε, βρισκόταν στο χώρο σαν να έλεγε δεν θα σας ακουμπήσω, θέλω απλώς να σας γνωρίσω», σημείωσε μεταξύ άλλων.
Όπως επισήμανε, χρησιμοποιήθηκαν εξατομικευμένα γνώριμες διαδικασίες σε άτομο. «Σε άτομο με στοιχεία διάσπασης η Μαργαρίτα λειτούργησε ως θεατής που επιβραβεύει και παρατήρησα σταθερή συμμετοχή του, αλλά και δημιουργία κινήτρου για να περιμένει τη σειρά του. Σε άλλη περίπτωση η Μαργαρίτα ζήτησε να μάθει πως καθαρίζεται ένα σκεύος και το άτομο της την έδειξε με μεγάλο ενθουσιασμό. Επιπλέον, σε άλλη περίπτωση μη λεκτικό άτομο έκανε μια μεγάλη βλεμματική επαφή μαζί της και εν τέλει βοηθήθηκε ώστε να μάθει να εκφράζει βασικές του ανάγκες», σημείωσε.
Από την πλευρά της η Άννα Κολέρδα, Ειδική Παιδαγωγός και Πρόεδρος του Συλλόγου Φίλων Αυτισμός «ΕΛΠΙΔΑ» μίλησε για την δική της εμπειρία όταν μαζί με την επίσης Ειδική Παιδαγωγό, Ευρώπη Κουτρουδίτση, κλήθηκαν να εντάξουν τη Μαργαρίτα στη ζωή ενός «εξαιρετικά λειτουργικού παιδιού στο φάσμα του αυτισμού».
«Έπρεπε να εκπαιδευτούμε για το πώς θα τη χρησιμοποιήσουμε και δεδομένου ότι πρώτα γράφουμε και τη ρυθμίζουμε να πει ό,τι θέλουμε προβληματιστήκαμε ότι υπάρχει κίνδυνος η μαθήτρια να χάσει το ενδιαφέρον της λόγω της λειτουργικότητάς της. Έτσι σκεφτήκαμε να της αλλάξουμε πλάνο διατροφής. Στην παρέμβαση συμμετείχε και η μητέρα της. Ήταν ένα παιδί που έτρωγε μόνο bake rolls στα διαλείμματα και πλέον τρώει ακόμη και τοστ», σημείωσε μεταξύ άλλων η κ. Κολέρδα, τονίζοντας πως ακόμη από τις πρώτες τους επαφές η Μαργαρίτα κέρδισε μία θέση στην καρδιά του κοριτσιού.
Η συνιδρύτρια του «My Way», Καθηγήτρια Αγγλικών Ειδικής Αγωγής, Δρ. Νευρογλωσσολογίας του Α.Π.Θ., μεταδιδακτορική ερευνήτρια ειδικής αγωγής στο ΑΠΘ, Ξένια Κωνσταντινοπούλου επισήμανε πως η Μαργαρίτα μπορεί να διαδραματίσει καίριο ρόλο στην εκμάθηση ξένων γλωσσών σε νευροδιαφορετικά άτομα.
«Μέσω της Μαργαρίτας πήραμε τη μέθοδο εκμάθησης των αγγλικών και φορτώσαμε το λεξιλόγιο και τη θεματολογία που ενδιαφέρει τον κάθε μαθητή, κάνοντας την εκπαιδευτική διαδικασία πιο ευχάριστη και αποτελεσματική», σημείωσε σχετικά εξηγώντας πως τα άτομα στο φάσμα συχνά διαθέτουν πληθώρα γνώσεων για συγκεκριμένα ζητήματα.
Όπως επισήμανε, «οι ξενόγλωσσοι εκπαιδευτικοί δεν έχουν τα εργαλεία για την εκμάθηση αγγλικών σε άτομα στο φάσμα. Η Μαργαρίτα μπορεί να γίνει το δεξί χέρι του εκπαιδευτικού».
Τεχνολογία με καρδιά και στόχο τη συμπερίληψη
Η Μίνα Φιλιοπούλου, πρόεδρος της εφορευτικής επιτροπής του Βαφοπούλειου Πνευματικού Κέντρου -υπό την αιγίδα του οποίου έλαβε χώρα η εκδήλωση- τόνισε μεταξύ άλλων τη σημασία συνεργασίας μεταξύ θετικών και ανθρωπιστικών επιστημών προκειμένου να επιτευχθούν καινοτομίες για το σύνολο της κοινωνίας, χωρίς αποκλεισμούς και με πλήρη συμπερίληψη. «Το σκεπτικό αυτό θα πρέπει να επικρατήσει αν θέλουμε ένα μέλλον καλύτερο για όλους», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Μέσω διαδικτυακής παρέμβασης, ο Υφυπουργός Παιδείας, Θρησκευμάτων και Αθλητισμού, Νίκος Παπαϊωάννου, τόνισε ότι η συμπεριληπτική εκπαίδευση αποτελεί σταθερή προτεραιότητα για το υπουργείο, ενώ εξήρε τον ρόλο των πανεπιστημίων ως κόμβων τεχνολογικής έρευνας με κοινωνικό πρόσημο. «Η τεχνολογία μπορεί να έχει καταλυτικό ρόλο, αρκεί να αξιοποιείται με ανθρώπινη προσέγγιση. Σε ένα σύγχρονο εκπαιδευτικό σύστημα, οι λέξεις "αριστεία" και "συμπερίληψη" πρέπει να είναι συνώνυμες. Έχω την πεποίθηση ότι η παιδεία δεν υψώνει τείχη. Το πανεπιστήμιο είναι και πρέπει να είναι ανοιχτό στις προκλήσεις και κοντά στην κοινωνία, με στόχο τη δημιουργία μιας κοινωνίας χωρίς αποκλεισμούς», σημείωσε χαρακτηριστικά.
Ειδική αναφορά έκανε στα ερευνητικά επιτεύγματα των ελληνικών πανεπιστημίων, ιδίως στον τομέα της ειδικής αγωγής, σημειώνοντας ότι η τεχνολογία μπορεί να γίνει εργαλείο ενίσχυσης της ισότητας, όταν χρησιμοποιείται σωστά και με καθοδήγηση.
Ο Πρόεδρος της Ειδικής Μόνιμης Επιτροπής Έρευνας και Τεχνολογίας της Βουλής, Στράτος Σιμόπουλος, αναφέρθηκε στο δικό του προσωπικό «ταξίδι» κατανόησης των θεμάτων συμπερίληψης. «Δεν γνώριζα πόσο τυχερός είμαι. Μέσα από την Επιτροπή ήρθα σε επαφή με τα αιτήματα των ατόμων με αναπηρία και των οικογενειών τους», τόνισε, υπενθυμίζοντας πως δύο συνεδριάσεις της Επιτροπής απέσπασαν μεγάλη δημοσιότητα, μία όταν τετραπληγική κοπέλα έπαιξε μουσική με τα μάτια στη Βουλή και μία ακόμη όταν παρουσιάστηκε η Μαργαρίτα στο Κοινοβούλιο.
«Να μη φοβόμαστε την τεχνολογία», συνέχισε ο κ. Σιμόπουλος, εξηγώντας πως η τεχνητή νοημοσύνη μπορεί να φέρει τεράστιες αλλαγές προς το καλύτερο. «Η τεχνολογία που αξίζει είναι αυτή που γεννιέται από την αγάπη στον συνάνθρωπο. Όλοι έχουμε φωνή και μπορούμε να δημιουργήσουμε, να ανοίξουμε δρόμους για τα άτομα με αυτισμό», δήλωσε χαρακτηριστικά.
Από πλευράς του ο αντιδήμαρχος Κοινωνικής Πολιτικής Θεσσαλονίκης, Ευθύμης Χατζηθεόκλητος, τόνισε πως «τα άτομα με νευροαναπτυξιακές διαταραχές δεν χρειάζονται το στίγμα, αλλά χώρο και χρόνο να αναπτύξουν τις δεξιότητές τους».
Binaural Beats για μία ήρεμη αγοραστική εμπειρία
Παράλληλα, πραγματοποιήθηκε βράβευση της Δ. Μασούτης Α.Ε., ως η πρώτη αλυσίδα super market στην Ελλάδα που, καθημερινά από τις 08:00 έως τις 11:00, δημιουργεί ένα πιο φιλικό και προσβάσιμο περιβάλλον για τους ανθρώπους στο φάσμα του αυτισμού και όσους αντιμετωπίζουν κρυφές αναπηρίες, διακόπτοντας την αναπαραγωγή μουσικής και ανακοινώσεων, με στόχο μία ήρεμη αγοραστική εμπειρία.
Μάλιστα, η εν λόγω δράση έχει εξελιχθεί και με μια καινοτομία, καθώς από τις 4/12/2024, τις ώρες αυτές τα καταστήματά της «ντύνονται» με Binaural Beats, ειδική μουσική σχεδιασμένη να μην διαταράσσει τα νευροδιαφορετικά άτομα ή όσους αντιμετωπίζουν κρυφές αναπηρίες.
Το βραβείο παρέλαβε η Υπεύθυνη Επικοινωνίας της εταιρίας, Ελένη Γιαλαμά, η οποία δήλωσε μεταξύ άλλων: «Πριν 1,5 χρόνο κάναμε χορηγία σε μια δομή που φιλοξενούσε παιδιά στο φάσμα. Έτσι αποφασίσαμε να βγάλουμε μια ανακοίνωση ότι διακόπτουμε τη μουσική και τις ανακοινώσεις μια φορά την εβδομάδα. Είχαμε μεγάλη ανταπόκριση και αποφασίσαμε να το διευρύνουμε καθημερινά για 3 ώρες, χρησιμοποιώντας μουσική που δεν διαταράσσει τα νευροδιαφορετικά άτομα».
Παράλληλα, αναφέρθηκε στο υποκατάστημα της αλυσίδας στην περιοχή Σχολή Τυφλών όπου δημιουργήθηκαν οδηγοί όδευσης, αλλά και εφαρμογή στην οποία άτομα με προβλήματα όρασης μπορούν να περιηγηθούν φωνητικά και να πληροφορηθούν για τις τιμές, επισημαίνοντας πως προ δύο μηνών πραγματοποιήθηκαν τα εγκαίνια αντίστοιχου υποκαταστήματος στην περιοχή της Καλλιθέας στην Αθήνα.
Το παρών στην εκδήλωση έδωσαν μεταξύ άλλων ο αντιπεριφερειάρχης Πολιτισμού Κεντρικής Μακεδονίας, Χρήστος Μήττας, ο αντιπεριφερειάρχης Ηλεκτρονικής Διακυβέρνησης, ΝίκοςΤζόλας, ο αρχιμανδρίτης Δωρόθεος, ο πλοίαρχος Δημήτριος Πατσίκας, η ειδική σύμβουλος του Δήμου σε ζητήματα ΑμεΑ Σοφία Σκαμπαρδώνη, ο συντονιστής του Γραφείου του Πρωθυπουργού στη Θεσσαλονίκη, Γιάννης Παπαγεωργίου και η περιφερειακή σύμβουλος, Όλια Βασιλάκη-Καρόζη.
Την εσπερίδα διοργάνωσε το Βαφοπούλειο Πνευματικό Κέντρο σε συνεργασία με το Εργαστήριο Εφαρμογών Πληροφορικής και Ρομποτικής στην Εκπαίδευση και στην Κοινωνία (L.I.R.E.S.) του Πανεπιστημίου Μακεδονίας, τον Σύλλογο Αρωγής Συλλόγου Γονέων & Φίλων Αυτιστικών Ατόμων Βορείου Ελλάδος «ΑΧΤΙΔΑ», το Κέντρο Αυτισμού «ΕΛΠΙΔΑ» του Συλλόγου Φίλων του Αυτιστικού Ατόμου «Αυτισμός-ΕΛΠΙΔΑ» και το Κέντρο Εκμάθησης ξένων γλωσσών σε μαθητές με δυσλεξία και άλλες ειδικές μαθησιακές διαφορετικότητες «Μy Way».
