Η παρουσίαση που έγινε στο 21ο ετήσιο Συνέδριο του Οργανισμού Ευρωπαϊκών Λιμένων (ESPO) στη Θεσσαλονίκη από την Anunita Chandrasekar, στέλεχος του Κέντρου Ευρωπαϊκής Μεταρρύθμισης ανέδειξε με σαφήνεια τη σημασία της εν λόγω στρατηγικής και τους νέους ορίζοντες για την ευρωπαϊκή λιμενική βιομηχανία.
Η Ινδία σε άνοδο
Η Ινδία, σύμφωνα με την κα Chandrasekar, είναι η ταχύτερα αναπτυσσόμενη μεγάλη οικονομία παγκοσμίως και ήδη η 5η σε μέγεθος. Με προβολές που την φέρνουν στην 3η θέση της παγκόσμιας οικονομικής κατάταξης έως το 2030, η Ινδία διαθέτει έναν πληθυσμό με μέσο όρο ηλικίας τα 28 χρόνια και μία μεσαία τάξη που συνεχώς διευρύνεται, φτάνοντας ήδη τα 400 εκατομμύρια ανθρώπους. Παράλληλα, το ποσοστό διείσδυσης του διαδικτύου αγγίζει το 60% (vs. 7% το 2011), ο ψηφιακός της τομέας αναμένεται να φτάσει τα 1 τρισ. δολάρια έως το 2030. Πρωτοβουλίες όπως το Digital India stack έχουν καταστήσει την Ινδία παγκόσμιο πρότυπο στη διαλειτουργικότητα KYC, τις ψηφιακές ταυτότητες και τις ηλεκτρονικές πληρωμές.
Επιπλέον, η Ινδία έχει θέσει ως στρατηγική προτεραιότητα την ενίσχυση των εξαγωγών αγαθών και υπηρεσιών, με έμφαση σε κλάδους υψηλής προστιθέμενης αξίας και στρατηγικής σημασίας. Ο στόχος που έχει θέσει είναι να φτάσει τις εξαγωγές ύψους 1 τρισεκατομμυρίου δολαρίων έως το 2030 και να καταστεί οικονομία $5 τρισ., να διπλασιάσει το μερίδιο της στο παγκόσμιο εμπόριο, και να ενισχύσει την παρουσία των ινδικών επιχειρήσεων στις παγκόσμιες αλυσίδες αξίας (GVCs). Ταυτοχρόνως, επιδιώκει την αναβάθμιση της παραγωγικής της βάσης μέσω της πολιτικής Make in India και της στρατηγικής Atmanirbhar Bharat (Αυτοδύναμη Ινδία).
Η Ινδία, σε αντίθεση με την Κίνα, όπως υποστήριξε η κα Chandrasekar, δεν προτάσσει επιθετική γεωοικονομική διείσδυση αλλά καλλιεργεί στρατηγικές σχέσεις βασισμένες στη συμμετοχή, στην τεχνολογική συνεργασία και στην διαφοροποίηση.
Οι τομείς προτεραιότητας για εξαγωγές περιλαμβάνουν τα ηλεκτρονικά προϊόντα και εξαρτήματα (semiconductors, mobile assembly), τα φαρμακευτικά προϊόντα και εμβόλια (είναι ήδη ο μεγαλύτερος παραγωγός εμβολίων παγκοσμίως), οι ανανεώσιμες πηγές ενέργειας και εξοπλισμός καθαρής τεχνολογίας (π.χ. ηλιακά πάνελ, πράσινο υδρογόνο), χημικά, μηχανήματα και αυτοκινητοβιομηχανία. Η ινδική κυβέρνηση στηρίζει αυτές τις εξαγωγές μέσω παροχής κινήτρων (PLI schemes), αναβάθμισης logistics για ταχύτερη και φθηνότερη διανομή, δημιουργίας εμπορικών σχέσεων με μη παραδοσιακές αγορές.
Η Ινδία βλέπει την Ευρώπη ως βασικό προορισμό εξαγωγών για τα προϊόντα υψηλής τεχνολογίας και τις υπηρεσίες της. Ενδεικτικά, εξάγει στην Ευρώπη φαρμακευτικά, χημικά, προϊόντα ΙΤ, κοσμήματα και είδη ρουχισμού, με την αξία εξαγωγών προς την Ε.Ε. να ξεπερνά τα 50 δισ. ευρώ ετησίως, με συνεχή αύξηση. Η ΕΕ είναι δεύτερος μεγαλύτερος αποδέκτης εξαγωγών υπηρεσιών της Ινδίας (ιδίως στον τομέα outsourcing, software development, υποστήριξη επιχειρήσεων).
Η αναμενόμενη Συμφωνία Ελεύθερου Εμπορίου (FTA) θα μειώσει δραστικά τους δασμούς για ινδικά βιομηχανικά προϊόντα, θα ανοίξει περαιτέρω την ευρωπαϊκή αγορά στις υπηρεσίες πληροφορικής και συμβουλευτικής, και θα ενισχύσει τις ροές επενδύσεων για εξαγωγικές ΜΜΕ.
Επενδύσεις σε υποδομές και συνδεσιμότητα
Προκειμένου να καταστεί ανταγωνιστική και ως εμπορικός κόμβος, η Ινδία επενδύει συστηματικά στη βελτίωση της εφοδιαστικής της αλυσίδας. Το πρόγραμμα PM Gati Shakti αποτελεί εθνικό masterplan για πολυτροπική υποδομή που συνδέει λιμάνια, σιδηρόδρομους, αυτοκινητοδρόμους και αερομεταφορές. Παράλληλα, το Sagarmala Programme στοχεύει στην ανάπτυξη των λιμανιών και των θαλάσσιων διαδρομών.
Ο τελικός στόχος είναι η μείωση του κόστους logistics από το 13-14% στο 8% του ΑΕΠ, ώστε η Ινδία να συγκλίνει με τα πρότυπα του ΟΟΣΑ.
Στροφή της Ευρώπης προς την Ινδία
Η Ευρωπαϊκή Ένωση (ΕΕ) αντιμετωπίζει ήδη προκλήσεις στον παγκόσμιο χάρτη όπως η εξάρτηση από κινεζικές πρώτες ύλες, οι εμπορικές πιέσεις από τις ΗΠΑ, το διαρκώς μεταβαλλόμενο ενεργειακό και εφοδιαστικό περιβάλλον.
Σε αυτό το πλαίσιο, η ΕΕ επιχειρεί να οικοδομήσει μια νέα στρατηγική σχέση με την Ινδία. Το EU–India Trade and Technology Council έχει δρομολογήσει πρωτοβουλίες για ψηφιακή διαλειτουργικότητα (π.χ. τεχνολογίες αναγνώρισης KYC, συνδεσιμότητα fintech), επενδύσεις σε υποδομές μέσω του Global Gateway (συνδυασμός δημόσιας-ιδιωτικής χρηματοδότησης), ανθεκτικότητα στις αλυσίδες εφοδιασμού, ειδικά σε κρίσιμα υλικά και σπάνιες γαίες.
Η εμπορική συμφωνία Ε.Ε.–Ινδίας βρίσκεται υπό διαπραγμάτευση και αναμένεται να ενισχύσει τις διμερείς ροές, που ήδη ανέρχονται σε 120 δισ. ευρώ ετησίως, αλλά με μεγάλες δυνατότητες περαιτέρω αύξησης.
Το βλέμμα του προς την Ινδία στρέφει και ο Οργανισμός Λιμένος Θεσσαλονίκης (ΟΛΘ ΑΕ), σε μια προσπάθεια να επωφεληθεί από τις εξελίξεις για το εμπόριο διοχετεύοντας ευκολότερα εμπορεύματα σε μεγάλες αγορές όπως η Ινδία λόγω της στρατηγικής θέσης της Θεσσαλονίκης, σύμφωνα με όσα δήλωσε ο Εκτελεστικός Πρόεδρος του ΟΛΘ Αθανάσιος Λιάγκος στο πλαίσιο του 21ου Συνέδριου του ESPO.
Τι σημαίνουν όλα αυτά για τα λιμάνια
Η νέα αυτή γεωοικονομική πραγματικότητα διαμορφώνει το πλαίσιο για βαθιές αλλαγές στο λιμενικό οικοσύστημα της Ευρώπης. Η παρουσίαση αναδεικνύει τα εξής:
1. Οι λιμένες ως κόμβοι στρατηγικής συνδεσιμότητας
Η πρωτοβουλία IMEC (India-Middle East-Europe Economic Corridor) που ανακοινώθηκε στη G20 το 2023 φέρνει στο επίκεντρο έναν διάδρομο που ενώνει την Ινδία με τον Περσικό Κόλπο και από εκεί με την Ευρώπη, μέσω συνδυασμού θαλάσσιων και σιδηροδρομικών υποδομών. Λιμάνια όπως τα Jebel Ali, Haifa, Πειραιάς και Θεσσαλονίκη αποκτούν νέο ρόλο ως ενδιάμεσοι κόμβοι. Αυτή η νέα «διαδρομή» μπορεί να μειώσει κατά 40% τον χρόνο μεταφοράς φορτίων σε σχέση με τη Διώρυγα του Σουέζ, να ενισχύσει τη σιδηροδρομική και ενεργειακή διασύνδεση, να καταστήσει την Ανατολική Μεσόγειο στρατηγικό πέρασμα εμπορίου.
2. Αναβάθμιση των ευρωπαϊκών λιμένων
Η αυξημένη κίνηση φορτίων και η ανάγκη επεξεργασίας πιο πολύπλοκων logistics θα απαιτήσει επενδύσεις σε τεχνολογίες αυτοματισμού και ανίχνευσης κινδύνων (AI-based customs, ηλεκτρονική τιμολόγηση), ψηφιοποίηση των λιμενικών λειτουργιών (port community systems), απανθρακοποίηση των λιμανιών, ώστε να ευθυγραμμιστούν με τις υποχρεώσεις ESG (Environmental, Social and Governance).
3. Ενίσχυση της πολιτικής συνοχής
Η επιτυχία της συμμαχίας δεν είναι μόνο εμπορικό ζήτημα, αλλά πολιτικό και θεσμικό στοίχημα. Όπως δήλωσε η κα Chandrasekar xρειάζονται συντονισμένες ευρωπαϊκές επενδύσεις σε λιμάνια σε λιμάνια δεύτερης γραμμής (π.χ. στα Βαλκάνια), πολιτικές για κατάρτιση ανθρώπινου δυναμικού στον κλάδο logistics–τελωνείων, και ένα κοινό κανονιστικό πλαίσιο Ε.Ε.–Ινδίας για την απρόσκοπτη ροή δεδομένων, αγαθών και ενέργειας.
Τα εμπόδια ωστόσο υπάρχουν, με βάση όσα παρουσίασε η κα Chandrasekar, κάνοντας αναφορά στην έλλειψη ολοκληρωμένων logistics hubs σε περιοχές όπως τα Βαλκάνια, στην ευρωπαϊκή γραφειοκρατία σε επενδύσεις τρίτων χωρών, αλλά και στην αβεβαιότητα στις σχέσεις με τις ΗΠΑ και την Κίνα, που μπορεί να επηρεάσει την ευρωπαϊκή στρατηγική, τα οποία αποτελούν διαρθρωτικά ζητήματα.
«Η συμμαχία Ε.Ε.–Ινδίας δεν είναι μια συνθήκη του μέλλοντος. Είναι μια αναγκαιότητα του παρόντος, και τα λιμάνια βρίσκονται στο επίκεντρο της υλοποίησης. Η ενίσχυση της συνεργασίας σε τεχνολογικό, εμπορικό και υποδομειακό επίπεδο μεταξύ των δύο πλευρών μπορεί να μετατρέψει την Ευρώπη σε ανθεκτικό κόμβο διασύνδεσης με τον αναδυόμενο ασιατικό κόσμο», σημείωσε καταλήγοντας η κα Chandrasekar.
